نویسنده : لیلا شاه‌حسینی

آل فریغون از جمله حکومت‌ها و بزرگ ترین خاندان محلی در منطقه جوزجان، از نواحی خراسان بزرگ در زمان سامانیان و اوایل غزنویان بوده‌اند. محدوه سرزمینی حکومت آل فریغون ولایت گوزگان و از مهم ترین شهرهای آن فاریاب، طالقان، انبار و میمنه بوده است. همه این شهرها تا دوره انوشیروان جزء ولایت تخارستان محسوب می‌شدند که به ترتیب حکومت هخامنشی و سلوکی، دولت یونانی – باختری، اشکانی‌ها و کوشانی‌ها، ساسانیان و هپتالی‌ها اداره می‌شدند. در کتاب‌های تاریخی همچون تاریخ یمینی، زین الاخبار گردیزی و الکامل فی التاریخ ابن اثیر ، به اقتضای اهداف و مقاصدی که نویسندگان آن در تألیف این آثار دنبال می‌کردند، اشاراتی گذرا به حوادث تاریخی آل فریغون داشته‌اند که مراودات سیاسی میان این خاندان با حکومت‌های بزرگ هم عصرشان را دربر می‌گیرد.

این کتاب دارای دو بخش است:

بخش اول با عنوان «جغرافیای سیاسی آل فریغون» شامل سه فصل است: در فصل اول مولف پیشینه تاریخ سیاسی ولایت جوزجان را بررسی کرده و تاریخ ولایت جوزجان، به عنوان مرکز حکومت آل فریغون، در دو دوره قبل از اسلام و نیز دوره بعد از اسلام به اختصار بیان کرده است. در فصل دوم با عنوان «موقعیت جغرافیایی ولایت جوزجان» موقعیت جغرافیایی سرزمین جوزجان و شهرهای تابع آن به عنوان قلمرو سیاسی حکومت آل فریغون بررسی و سعی شده است تصویری کلی از محدوده حکمرانی این خاندان ارائه شود. فصل سوم با عنوان «امرای آل فریغون و تعاملات سیاسی آنان با حکومت‌های معاصر»به معرفی و شناخت حکام و امرای آل فریغون که نمونه یک حکومت محلی در ایران هستند، پرداخته و همچنین در این فصل نظام دیوانی و اداری جوزجان از جنبه‌های مختلف همچون وزارت، قضاوت، کتابت و خراج شناسایی شده است.

بخش دوم با عنوان «جغرافیای فرهنگی آل فریغون» شامل دو فصل است: در فصل اول با عنوان «اوضاع فرهنگی ولایت جوزجان در دوره آل فریغون» ابتدا اهمیت فرهنگی خاندان آل فریغون بیان گردیده و جایگاه علمی‌ و ادبی ولایت جوزجان مشخص شده است. در ادامه شرح زندگانی و فعالیت‌های علمی ‌و ادبی علماء محدثین و ادیبان منسوب به ولایت جوزجان آمده است. در فصل دوم با عنوان «اوضاع مذهبی، اجتماعی و معیشتی در دوره آل فریغون» نکاتی درباره ترکیب اجتماعی، ادیان و فرق مذهبی و امور اقتصادی و معیشتی همچون کشاورزی، دامداری و تجارت، مظاهر فرهنگی و هنری همچون ابنیه تاریخی، معماری، لباس، خط و زبان، سکه، صنایع دستی و سنت دینی وقف بیان شده است. در پایان کتاب پس از نتیجه‌گیری، نامه بدیع‌الزمان همدانی به ابونصر احمد فریغونی آمده است.