(مونس العشاق)

نویسنده : شهاب‌الدین سهروردی

شرح : علی‌محمد صابری

بسیاری از محققان معتقدند که مهم‌ترین دلیل تأثیر و جاذبه رساله عشق برای ادبا و شعرا و نویسندگان موضوعیت عشق در این رساله است، این کتاب سهروردی نه تنها یکی از نمونه‌های اعلای ادب فارسی است، بلکه شامل پاره‌ای از عمیق‌ترین آرای فلسفی او نیز هست.

هم‌چنین نظریه فلسفه سیاسی اشراقی سهرودی به نام «فلسفه حکیم متأله» در آن به وضوح نمود دارد و در لایه غیر واضح آن سهروردی فلسفه سیاسی طغیان‌گر و عصیانی اشراقی خود را علیه غاصبان حکومت به مردم عرضه می‌دارد و از همه مهم‌تر آن‌که سهروردی در مونس العشاق تشویق و ترغیب به حرکت را به گونه نهادینه و آگاهانه خاص همه مردم و آن را «نوشته در منشور الهی عشق» می‌داند.

سهروردی در مونس‌العشاق معتقد است باید همه با هم در ایجاد تغییری نهادینه در جامعه خود بکوشند تا عشق حسب منشور الهی بتواند وارد مملکت آن‌ها گردد و می‌گوید تا همه مردم شهر با هم خود اقدام به ذبح گاو حاکم غاصب بر خود ننمایند، عشق الهی بر آن‌ها وارد نخواهد شد، پس انتظار هر تغییری در وضعیت اجتماعی و سیاسی و حکومتی بدون اقدام عملی همگان حسب منشور الهی عشق انتظاری عبث است.

سهروردی ایجاد تغییر از «حکومت گاو» به «حکومت عشق» را به عنوان توفیق ذکر می‌نماید. سهروردی در کتاب مونس‌العشاق، کلام خود را با آیه‌ای از قرآن آغاز می‌کند و سپس به بحث درباره معرفت و شناخت و رابطه آن‌ها با عقل می‌پردازد. بعضی از صاحب نظران نقطه اوج این رساله را در فصل ششم می‌بینند که بنا به گفته آنان سهروردی نقشه‌ای تخیلی از عالم غیر مادی تصویر می‌کند. اما به واقع باید نقطه اوج رساله را در دو بند پایانی مونس العشاق که نتیجه‌گیری سهروردی در آن هویدا است جستجو نمود.