نویسنده : روژه مارتن‌دوگار
   ترجمه : منوچهر بدیعی
 

به موازات آن بحثها، موضوع دیگری نیز در رمان مطرح می شود: قضیۀ دریفوس، محاکمۀ امیل زولا نویسندۀ معروف فرانسوی، واکنش ملت پرستانه و تعصّب آمیز و خشن تودۀ مردم نسبت به دریفوس و زولا که حتّی تا مرحلۀ حمله برای کشتن زولا پیش می رود. اما این نیز جلوۀ دیگری از برخورد عقاید و آراء است که در صحن دادگاه به صورت دادرسی و در کوچه و خیابان با هیاهو و خشونت بروز می کند.

« ژان باروا» یک سال پیش از شروع جنگ جهانی اول منتشر شده است و نویسنده با فراست تمام و تنها با شرح عقاید و آراء در هر دو زمینۀ دین و ملّت پرستی نشان داده است که: «شب آبستن است…».