این کتاب باطرح کلی و اساسی مکتب بر پایه جهان بینی آغاز می‌شود. و در ادامه با بیان و شرح شعب جهانبینی مکتب یعنی فلسفه تاریخ، جامعه شناسی و انسان شناسی و در ضمن مقایسه مکاتب دیگر نتیجه نهایی ارایه مکتب را فراهم آمدن ایدیولوژی ای می‌داند که جامعه آرمانی مولود آن است. بخش عمده کتاب را تشریح نقش جهان بینی توحیدی اسلام در برابر تثلیث و چندگانگی در سایر مذاهب و آثار و مآثر آن تشکیل می‌دهد. شریعتی در این کتاب انسان آرمانی را بر پایه باور و اعتقاد به توحید (به معنای مقهوربودن در برابر اراده و مشیت الهی و جهت یابی وی به سمت آرمان هستی) مولود همان جامعه آرمانی می‌داند که اسلام (به عنوان مکتب) درصدد تهیت آن است. ایده‌ای مطلق که بر پایه سنت و کتاب اسلام فلاح و رستگاری دنیا و آخرت نوع بشر را فراهم می‌آورد. در این کتاب نقدهای اساسی به مکتب‌هایی چون مارکسیسم، ماتریالیسم و ایدئالیسم وارد شده‌است.