كتاب ريخت شناسي قصه هاي پريان نوشته ولاديمير پراپ،[1] فولكلورشناس و دانشمند صورت گراي[2]روسي، ترجمه دكتر فريدون بدره اي، اثري بسيار مهم در زمينه تحليل ساختاري داستان قصه هاي پريان است.

كتاب قصه هاي پريان دو مقدمه دارد كه در مقدمه مترجم، ديدگاه ساختاري توضيح داده مي شود. در اين كتاب، نويسنده حدود صد يا صد و پنجاه قصه را از كتاب نويسنده اي روسي به نام افاناسيف كه قصه هاي عاميانه را دسته بندي كرده، بيرون كشيده و به تحليل ساختاري اين داستان ها در كتاب خويش پرداخته است. نويسنده از تعبير ساختار استفاده مي كند، ولي خود اذعان مي دارد كه كارش در اين كتاب، ريخت شناسي است. همان گونه كه فرماليست ها به ريخت شناسي آثار ادبي مي پردازند.

نويسنده مي گويد ريخت شناسي ابتدا در گياه شناسي به كار مي رفته و به معناي بررسي شناخت اجزا است و بعد ارتباط اجزا با يكديگر بررسي مي شود. مثلاً رابطه برگ و ساقه و بعد ارتباط اجزا با كل گياه. ريخت شناسي در اينجا به معناي ساختمان گياه است، ساختار گياه. حالا ريخت شناسي قصه به اين صورت است كه اجزاي قصه، سپس ارتباط اجزا با هم و بعد ارتباط اجزا با كل مشخص كنيم.

بنابراين، در كتاب قصه هاي پريان، اجزا و قصه را مشخص مي كند و اينكه اجزا چگونه به دنبال هم آمده و قصه پريان شكل گرفته است. كاري كه پراپ به عنوان ريخت شناسي انجام داده، قدم اول در بحث هاي ساختارگرايي يا تحليل ساختاري است.

فريدون بدره ­اي در مقدمه مي گويد:

نكته مهم در تحليل ساختاري اين است كه كوچك ترين جزء را پيدا كنيم. كار بزرگ پراپ در قصه پريان اين است كه توانسته واحدها را پيدا كند و تعيين اين واحدها مبنا مي خواهد. بنابراين، تعريف شناخت، تعريف كوچك ترين واحدهاست. قدم بعدي، تجزيه و تحليل ساختاري روابط متقابل اين واحدهاست. به اين معنا كه واحدها با يكديگر چه ارتباطي دارند و چگونه بر هم اثر مي گذارند. همچنين راه هاي تركيب آنها چيست؟ البته منظور از تركيب، تركيب نحوي است؛ يعني مهم نيست كه اين جزء چيست، بلكه بايد ديد پس از اينكه با جزء ديگر تركيب شده، به چه صورتي درمي آيد. در تعبير ساختاري پراپ، تركيب نحوي مهم است.