"كتاب در چهار فصل حاوی مباحثی است در باب اندیشه مشروطه خواهی و روشنفكری پیش از مشروطیت و پس از آن. اما تاكید اصلی نویسنده عمدتا بر روشنفكران لائیك است.

وی درباره تدوین كتاب می‌نویسد: اول سعی شد بیش از آن كه به شرح حال روشنفكران مشروطه خواه و اصلاح طلب پرداخته شود، به مدد علوم اجتماعی و جامعه شناختی نوین، به ویژه نحله كاركرد‌گرایان كلاسیك، از روزنه و منظر چارچوبی تئوریك به كالبد شكافی و تحلیل موضوع بپردازم. دوم، با به كارگیری شیوه‌ها و الگوهای نظری جامعه شناسی دین و جامعه شناسی معرفت، به ویژه آرای دوركیم و ادی درباره كاركردها و كژكاركردهای نهاد دین، و تعریف مانهایم از روشنفكر و روشنفكری، سعی كرده‌ام تا نشان دهم چرا و چگونه روشنفكران آن عصر در اصلاح، نوسازی و یا احیانا حذف دین از عرصه اجتماعی همت گماشتند. سوم تلاش كرده‌ام تا حدودی علل و عوامل تكثر و تنوع سیر اندیشه‌ها و تجربه زیست روشنفكران، و بعضا تضاد و كشمكش آنان را به نیروهای فكری ـ اجتماعی رقیب باز كاوم و تعامل فكری و فرهنگی آنان را با دین و آموزه‌های مذهبی نشان دهم".

عناوین فصل‌های كتاب از این قرارند:
1 - مقدمات و كلیات، 2 - مرور مطالعاتی (بررسی اجمالی 10 كتاب مرتبط با موضوع)، 3 - ارائه و تجزیه و تحلیل داده‌ها مشتمل بر این مباحث: "سیمای ایران در آستانه سده بیستم"، "سیر تفكر و تنوع اندیشه در دوره مشروطه"، "دین و پیشگامان جریان روشنفكری: آخوندزاده، میرزا ملكم خان، طالبوف"، "برخی موانع و مشكلات كار فكری و فرهنگی در ایران"، "برخی از علل دین گریزی روشنفكران عصر مشروطه"، 4 - استنتاج و پیشنهادها. كتاب با فهرست منابع و نمایه اسامی به پایان می‌رسد."