ترجمه : رضا آذرخشی

 

آلكسي آركاديويچ استاريكوف پژوهشگر سرآمد روس در کتاب "فردوسي و شاهنامه" زندگی این شاعر بزرگ را در بستر اجتماعی و سیاسی زمانه اش مطالعه کرده و سپس میراث ادبی او شاهنامه را از منظر زیبایی شناسی، ادبی، تاریخی و اخلاقی مورد بررسی نقادانه قرار می دهد. استاریکوف معتقد است در گذشته‌ي چندين سده‌اي ملوك‌الطوايفي، در جريان بسيار سريع تشكيل دولت‌هاي بي‌ثبات، فقط ملت‌ها بودند كه با احساس و ادراك وحدت خود زندگي مي‌كردند، نه سلسله‌هاي ملوك و سلاطين كه يكي پس از ديگري تسلط مي‌يافتند و غالباً بيگانه هم بودند و در چنین شرایطی هرچند دعوت به وحدت به مقصد مبارزه براي منافع خاندان سلطنتي مورد استفاده واقع مي‌شده است. ليكن خلافت و مبارزات بين ملوك و امرا هميشه براي توده‌هاي ملت بيگانه و نامطبوع بوده است. اما درست در سده‌ي دهم ميلادي "شاهنامه" در لحظه‌ي تاريخي ترقي و تعالي ادراك مليت و غرور ملي، در عصر به پايان رساندن مبارزات آزادي‌خواهانه‌ي ملل ايران عليه خلافت اعراب به وجود آمده است که این زمان دوران شكل گرفتن مليت ايران خاوري بوده است، كه تا حد معيني در تاسيس دولت سامانيان در بخارا و ايجاد زبان ادبي فارسي، كه بعدها زبان ادبي عمومي ايران شده، و در رونق و شكفتگي درخشان ادبيات خراسان و ماوراءالنهر تظاهر و تجلي كرده است....