در ميان آثار فوق، منظومه‌هاي عاشقانه از آن روي كه نماينده‌ی عواطف دروني انسان‌ها، عشق و عصيان، وصل و هجران و اندوه و حرمان آنان از سال‌هاي دور تا به امروزه بوده، با گرايش و آفرين‌گويي مردم روبه‌رو شده و برانگيزنده‏ سرايندگان در آفرينش آثاري از اين‌گونه بوده است.

با نگاهي به تاريخ ادبيات ايران با شاعراني روبه‌رو مي‌شويم كه به‌پيروي از نظم برخي منظومه‌هاي بلندآوازه و مورد پذيرش مردم، منظومه‌هايي با همان نام اما با گوناگوني موضوع، شخصيت‌ها، مكان و زمان و وزن‌هايي همگون يا متفاوت، پديد آورده‌اند. چنان‌كه در مورد مثنوي وامق و عذرا ما شاهد اين چندگانگي در منظومه‌هايي هم‌نام هستيم.


منظومه وامق و عذرا قتيلي بخارايي نيز به جهات گوناگون درخور تأمّل و قابل بررسي است؛ از سويي به لحاظ قدمت پس از وامق و عذراي عنصري كهن ترين نسخه منظوم موجود وامق و عذرا است، زيرا تاريخ سرودن منظومه هاي وامق و عذرا كه برخي چاپ و منتشر نيز گرديده از قرن دهم هجري به بعد است و وامق و عذراي «قتيلي» در قرن نهم هجري به رشته نظم كشيده شده است.

از ديگر سو، وامق و عذرا قتيلي منظومه اي است كه به لحاظ تعداد نسخ موجود بسيار كمياب بوده و سراينده آن نيز با همه شيوايي سخن در تاريخ ادبيات ايران به درستي شناخته نشده است.

دو نسخۀ خطي از اين منظومه در دسترس مصحح قرار گرفته است؛ نسخه اي از آن در كتابخانۀ نسخ خطي استاد اديب برومند يافت گرديد و نسخه ديگر در كتابخانۀ بريتانيا وجود داشت، كه تصوير ديجيتال آن از مرجع ياد شده دريافت و مورد تطبيق قرار داده شد.

منظومۀ وامق و عذراي قتيلي افسانۀ عشق وامق پسر حكمران يمن و عذرا دختر فرمانرواي حجاز را به تصوير مي كشد. روايتي از افسانه اي كهن كه دربردارندۀ ويژگي هايي از سرزمين، فرهنگ و آداب و رسوم مردم ايران و عرب است و به دوران پيش از اسلام باز مي گردد.