اولین تفکرات منظم مارکس درباره اقتصاد سیاسی در دست‌نوشته‌های اقتصادی فلسفی (1844) انعکاس یافته است. مارکس این یادداشت‌ها را در 26سالگی و تحت تاثیر نظریه از‌خود‌بیگانگی فوئرباخ نوشته است، اما اینها تا دهه 1930که ویراستاری شد و نشر عمومی یافت برای عموم حتی مارکسیست‌ها ناشناخته بود. گرچه رویکرد کلی تحلیل‌های اقتصادی مارکس در سال‌های بعد به ویژه هنگام نوشتن کتاب سرمایه تحول یافته بود، اما برخی مفاهیم شکل‌گرفته در این دست‌نوشته‌ها مانند بُت‌وارگی پول در روابط مبادله‌ای نظام بازار، بردگی تولیدکننده بی‌واسطه(کارگر) در چارچوب این نظام، و تلقی رقابت به عنوان عامل هرج و مرج و سلطه قدرتمندان، بر همه آثار مارکس حتی بزرگ‌ترین اثر اقتصادی وی یعنی سرمایه سایه افکنده است. تاکید روی این موضوع از این جهت اهمیت دارد که برخی پیش‌فرض‌ها و نیز نتایج بنیادی اندیشه مارکس که ابتدا در نوشته‌های دوره جوانی وی مطرح شده و سپس در همه آثار بعدی او تداوم یافته است ریشه در طرز تفکری دارد که اساساً در تناقض با رویکرد مارکس در نوشته‌های اقتصادی وی در دوره متاخر است. نظریه هگلی- فوئرباخی از‌خود‌بیگانگیِ حاکم بر نوشته‌های متقدم مارکس که در آنها پول، مبادله پولی و رقابت اقتصادی به طور ویرانگری مورد انتقاد قرار می‌گیرد هیچ سنخیتی با نظریه کلاسیک‌های علم اقتصاد که بخش‌های مهمی از آن مورد تایید مارکس در نوشته‌های متاخر او (به ویژه در کتاب سرمایه) است، ندارد. مارکس در نوشته‌های اولیه خود اعتبار اقتصاد سیاسی را به عنوان علم به کل و از ریشه نفی می‌کند، اما در نوشته‌های بعدی که به رویکرد تاریخی متمایل می‌شود برای اقتصاد کلاسیک منزلت علمی نسبی و تاریخی قائل می‌شود. طبق این رویکرد تاریخی، اقتصاددانان کلاسیک مانند اسمیت و ریکاردو منتقد نظام فئودالی بودند، لذا از لحاظ تاریخی در آن زمان مترقی و از جهت علمی دارای اعتبار نسبی به شمار می‌آیند. بر اساس رویکرد تاریخی، هر عصری دانشمندان و نظریه‌های علمی خاص خود را دارد. آنچه در زمانه تاریخی خود علمی و مترقی است در دوره تاریخی بعدی ممکن است به پدیده‌ای غیر‌علمی و ارتجاعی تبدیل شود. مارکس در کتاب فقر فلسفه (1847) که سه سال بعد از دست‌نوشته‌های فلسفی - اقتصادی نگاشته شده است، بر این نکته تاکید دارد که اقتصاددانان (کلاسیک‌ها) نمایندگان علمی طبقه بورژوا هستند و سوسیالیست‌ها و کمونیست‌ها نیز نظریه‌پردازانی هستند که طبقه پرولتاریا را از لحاظ تاریخی نمایندگی می‌کنند. مارکس در نوشته‌های بعدی خود با تکیه بر نظریه ماتریالیسم تاریخی، که طبق آن نوعی حرکت جبری بر تاریخ حاکم است، به تجزیه و تحلیل نظام سرمایه‌داری می‌پردازد تا با نشان دادن تضادهای درونی و آشتی‌ناپذیر آن، ضرورت گذار به جامعه سوسیالیستی و کمونیستی را آشکار سازد. مهم‌ترین و بزرگ‌ترین نوشته اقتصادی مارکس یعنی کتاب سرمایه، که عنوان فرعی آن نقادی اقتصاد سیاسی است، با چنین هدفی نوشته شده است.