ماه اکتبر سال 2017 که فرا برسد، یک سده از مرگ پرسش‌برانگیز ماتا هاری، سپری شده است. سرگذشت پرفراز و نشیب این زن که به اتهام جاسوسی علیه فرانسه در برابر جوخه اعدام ایستاد، چه در چند پاراگراف صفحه‌ای از ویکیپدیا و چه در زندگینامه‌ای چند صد صفحه‌ای، تکان‌دهنده، شگفت‌انگیز، انگیزه‌بخش و فراموش‌نشدنی است.

افسونگر، قربانی خشونت جنسی، قربانی بازی‌های سیاسی کشورهای متخاصم، مادر بی‌بهره از حق سرپرستی فرزند، قربانی خشونت خانگی، رامشگر، جاسوس، هنرمند تابوشکن، انسان جهان‌وطن، انسان جنگ‌زده، روسپیِ اعیان و اشراف ... زندگی ماتا هاری شهرفرنگی است از همه این نقش‌ها و با این‌حال او همه این‌ها بود و هیچ کدام نبود.

پائولو کوئیلو، نویسنده پرآوازه برزیلی هم مانند بسیاری، از افسون نامیرای ماتا هاری در امان نبوده و کوشیده است با نوشتن روایتی از مرگ و زندگی او، با تکیه بر شواهد جسته و گریخته، تکه‌های گمشده این پازل تاریخی را کنار هم بنشاند.

تردیدی نیست که در روایت کوئیلو ردّ پای نویسنده‌ای دیده می‌شود که در دهه دوم قرن بیست و یکم هم‌چنان نگران تأثیر ویرانگر جنگ‌های فراگیر، زن‌ستیزی، نژادپرستی، میهن‌شیفتگی، روان‌پریشی، شکاف طبقاتی، مردسالاری، سلاح‌های کشتار جمعی، نقض حقوق بشر و هزار بلای خانمانسوز دیگر است. او در ترسیم قهرمان زن داستانش نه ظرافت فلوبر را دارد و نه آرمان‌گرایی تولستوی را؛ اما می‌داند داستانی با این همه مجهولات را چگونه برای خواننده دیرباور، تنگ‌حوصله ولی کنجکاو امروزی، به زبانی ساده و جذاب در کمتر از 200 صفحه بگنجاند و در عین حال او را با فضای فرهنگی رنگارنگ اروپای دوران گذار از قرن نوزده به قرن بیست آشنا سازد و به سرنوشت قهرمان نه چندان خوشنام، نه چندان قابل‌اعتماد و نه چندان قابل پیش‌بینی خود علاقه‌مند کند.

دلیل انتخاب این کتاب برای ترجمه، نه کوئیلوی پُرخواننده، بلکه ماتا هاری بود. زنی که در زندگی بحث‌انگیزش، شخصیّتی همان‌قدر غیرقابل‌دفاع که غیرقابل‌نکوهش داشت و در مصاف با مرگی خشن، ژاندارک‌گونه ایستاد. کوئیلو کوشیده است نوری بر تاریکی‌های زندگی و شخصیّت ماتا هاری بیندازد و نیز نفرتش از جنگ و جنونِ همه‌دشمن‌پنداری و بی‌عدالتی را بیان کند. او خواننده‌ای را که می‌خواهد از زندگی ماتا هاری تصویری روشن‌تر از عکس‌های رنگ‌باخته و شایعات ضدّونقیض داشته باشد نومید نخواهد کرد.