ترجمه : اکبر تبریزی

 

اريك فروم در كتاب «جامعه سالم» همان سير فكري را پيش مي گيرد كه پيش از اين با كتاب هاي «گريز از آزادي» و «انسان براي خويشتن» آغاز كرده بود. فروم در اين ۲ اثر قرائتي انسان گرايانه از انديشه هاي ماركسيستي به دست مي دهد. 

در كتاب «گريز از آزادي» نشان مي دهد كه هدف جنبش هاي توتاليتري فرار از آزادي است كه انسان در دنياي كنوني به دست آورده است؛ انساني كه از قيود قرون وسطايي رها شده بود ولي آزادي لازم را براي بنا كردن زندگي اي كه بر بنياد خرد و عشق باشد، نداشت. لذا به منظور كسب امنيت و آرامش، به پيشوا، برتري نژاد و يا كشور تسليم شده بود.

 

فروم در همين بستر فكري در كتاب «جامعه سالم» سعي دارد نشان دهد كه زندگي در دموكراسي قرن بيستم نيز نوعي ديگر از گريز از آزادي است و موضوع محوري اين اثر تجزيه و تحليل همين گريزي است كه فروم آن را مبتني بر از خودبيگانگي انسان امروز مي داند. او در اين اثر انسان مصرف كننده تك ساحتي را زير سؤال مي برد و او را به ارزش هاي انساني و اجتماعي فرامي خواند. بدين ترتيب، پژوه فكري او در اين كتاب منتهي به تز تحليل رواني اومانيستيك مي شود. ايده اي كه فروم در اين كتاب طرح مي كند با اين انتقاد از جامعه صنعتي پيش مي رود كه انسان امروز چنان مجذوب ساختن ماشين آلات صنعتي شده است كه ديگر هدف او از توليد، زندگي بهتر نيست بلكه زندگي اش تحت الشعاع توليد قرار گرفته است و اين مسأله تا آنجا افسارگسيخته پيش رفته است كه خود جزيي از ماشين شده نه صاحب آن و اين شرايط انسان را از خود بيگانه كرده است. در چنين فضايي، جامعه مدرن درصدد ايجاد فرهنگي است كه نيازهاي انساني را برآورده كند، آرمان آن هماهنگي و سازش بين نيازهاي فردي و اجتماعي و پايان دادن به اختلاف بين طبيعت انسان و نظم اجتماعي است. به نظر مي رسد كه از ۲ راه مي توان به اين مقصد رسيد؛ با افزايش تكنيك توليد كه اجازه مي دهد همه به طور رضايت بخشي بهره مند شوند و يا با تصويري منطقي و عيني از انسان و نيازهاي واقعي او. به عبارت ديگر هدف كوشش هاي انسان امروزي ايجاد جامعه سالم است. يعني جامعه اي كه خود و اعضاي آن به مرحله عينيت گسترش يافته است و به فرد امكان مي دهد تا واقعيت خود، ديگران و طبيعت را درك كند و دچار غرور بچگانه دانش خود و تصور باطل برتري بر همه نشود.