نویسنده : سرمارک اورل اشتین

   ترجمه : فریدون مومنی‌ازندریانی

 

بی تردید می‌توان سال های بین ۱۹۳۰-۱۹۴۰ میلادی را یکی از دوره های درخشان در تاریخ اکتشافات نوین باستانشناسی در ایران دانست چرا که در زمان پهلوی اول همزمان با احداث فرودگاه دوشان تپه و شروع پروازهای کمپانی یونکرس به تهران و ارائه مجوزهای لازم جهت انجام پروازهای اکتشافی بر فراز ایران، عملاً انجام مطالعات باستانشناسی وارد مرحله جدیدی شد بطوری که با ورود باستان شناسانی همچون پروفور آرنست هرتفلد، پروفسور آندره، گدار، اریک اشمیت، سر مارک آرول اشتین و دهها محقق دیگر، آثار و نقاط باستانی زیادی کشف شدند که حاصل آن دسترسی یافتن به اطلاعات کم نظیری بود که همگی حکایت از عظمت تمدن در ایران باستان داشت، آثاری که امروزه برخی از آنها زینت بخش موزه ها و دانشگاه های خارجی است.

اما در این بین نتایج حاصله از اقدامات سر مارک آرول اشتین که خود باستان‌شناس پرتجربه ای محسوب می‌شد و قبل از سفر به ایران تحقیقات گسترده ای را در آسیای مرکزی از جمله در ترکستان چین، حوضۀ رودخانه سند و منطقۀ مکران پاکستان انجام داده بود کاملاً چشمگیر می باشد چرا که وی اولین کسی بود که قبل از انجام تحقیقات گستردۀ خود در فارس موفق به کشف آثار مربوطه به کوه خواجه در سیستان، آثار موجود در منطقۀ جیرفت، موسوم به تمدن دقیانوس شده بود، تمدنی که خود پل ارتباطی بین تمدن موهانجودارو، در اطراف رودخانۀ سند و بین النهرین محسوب میشد؛ گو اینکه انجام تحقیقات گسترده دیگری در منطقه لرستان، تخت سلیمان تکاب، و دیگر مناطقی از آذربایجان غربی بخش دیگری از تحقیقات گسترده باستانشناسی ایشان در ایران محسوب می شد.