در این کتاب سه جلدی، مجموعه ای از متونی که در دوره قاجار در مکتبخانه ها تدریس می شده فراهم آمده است؛ متونی که هم تصویری از فرهنگ و ادبیات عامیانه به دست می دهند و هم تصویری از شیوه آموزش در دوره پیش از به وجودآمدن آموزش به سبک جدید. گردآورندگان، این متون را از منابع چاپ سنگی گردآوری و منتشر کرده اند. در سرآغاز جلد اول، در فصلی با عنوان درآمدی بر ادبیات مکتبخانه ای در ایران، مقاله ای مفصل درباره آداب و رسوم مربوط به مکتبخانه آمده است. در این مقاله پس از بررسی ریشه لغوی مکتب به مباحثی چون تاریخچه آموزش کودکان در ایران، آموزش زنان، مکان مکتب ها، انواع مکتبخانه ها، معلم مکتبخانه، هزینه های آموزشی و درآمد معلمان و تحفه ها، دانش آموزان مکتبخانه، برنامه های جنبی شاگردان، عشق های مکتبخانه ای، خلیفه یا سرخلیفه، تنبیه بدنی دانش آموزان، سال تحصیلی مکتبی، امکانات رفاهی مکتبخانه ها، شیوه آموزش در مکتب، برنامه و مواد درسی، کتاب های آموزشی، رونق کتاب های چاپ سنگی مکتبخانه در دوره قاجار، وسایل آموزشی، شیوه ارزشیابی، نقد نظام مکتبخانه، گذر از مکتب به مدرسه و دوره گذر از کتب مکتبخانه ای به کتب درسی جدید پرداخته شده و در بخش بعدی متونی که در مکتبخانه .تدریس می شده آمده است.