نویسنده : ایرج اسکندری

به کوشش : علی دهباشی

‘در تاریکی هزاره‌ها ‘آخرین تالیف ‘ایرج اسکندری ‘تحقیقی است درباره ‘روند فروپاشی جامعه بدوی و علل و چگونگی پیدایش نخستین دولت در سرزمین ایران ‘ که بر پایه اسناد و شواهد باستان شناسی و روشی مقایسه‌ای صورت گرفته و تلاش شده سیر تحول اقتصادی ـ اجتماعی ایران کهن تا تشکیل نخستین دولت (دولت ایلام), نیز ویژگی‌های این قوم تا حدودی روشن شود .کتاب از یک مقدمه و چهار بخش اصلی تشکیل شده است .مقدمه به منظور روشن ساختن مطالب مورد تحقیق و تعیین حدود زمانی و مکانی آن, تحت عنوان کهن‌ترین ساکنان ایران تنظیم گردیده و شامل سه فصل است1 :ـ از شکار تا کشت و کار, 2ـ گسترش کشت و کار و ده زیستی در سرزمین ایران, 3ـ پیشرفت‌های فنی و اقتصادی در جامعه بدوی .بخش یکم طی پنج فصل بحثی است درباره ‘همبودی دودمانی نخستین شکل سازمانی جامعه بدوی ‘با این عناوین1 :ـ روند تکاملی همبودی بدوی, 2ـ ژنت و نظام ژنتی ـ تحول خانواده و مناسبات خویشاوندی, 3ـ آثار ژنت مادرسالاری در ایران, 4ـ بقایای جامعه ژنتی نزد ایلامیان, 5ـ زنتوی ایرانیان .در بخش دوم ‘اشکال تجزیه و انحلال ساختار بدوی ‘در سه فصل معرفی می‌گردد1 :ـ همبود خاندانی مرحله گذار از مادرسالاری به پدرسالاری, 2ـ تبدیل ‘ویس دودمانی ‘به ‘همبود کشاورزی یا دهکده‌ای ‘و تحول مالکیت و دینی, 3ـ دگرگونی در مناسبات سیاسی حاکمیت .بخش سوم درباره ‘روند قشربندی و پیدایش طبقات در جامعه بدوی ایران ‘است که از سه فصل تشکیل یافته است1 :ـ منظره عمومی, 2ـ جامعه طبقاتی ایلام در نمونه شوش, 3ـ بردگی و مناسبات وابستگی در جامعه ایلام .آخرین بخش مربوط به بررسی چگونگی ‘پیدایش دولت ایلام ‘ بوده که این موضوعات را دربردارد1 :ـ شهر و شهر ـ دولت, 2ـ تحول حکومت و شیوه اعمال قدرت دولتی در ایلام, 3ـ خصلت ساختار اقتصادی ـ اجتماعی و شیوه تولید در جامعه طبقاتی ایلام .فهرست منابع پایان بخش کتاب است .