نویسنده : مايكل كوپرسون 

    ترجمه : هاشم بناء‌پور

مامونِ خلیفه در سفری به مصر در سال ۲۱۷ ه‍. ق تصمیم گرفت وارد هرم خوفو شود. در آن زمان هرم خوفو جزو مرتفع ترین بناهای در دست ساخت بشر در جهان بود. هرم با ۱۵۳ متر بلندی، تقریباً سه برابر بلندترین بنا در عراق بود که خلیفه از آنجا می آمد. حتی امروز، این هرم بسیاری از مشهورترین بناهای تاریخی جهان مدرن، از جمله بیگ بن لندن و مجسمۀ آزادی نیویورک را کوچک جلوه می دهد. اما چون آزادراه قاهره به جیزه اکنون پر از بیلبورد و بناهای بلند است، گردشگران امروزی تا وقتی کنار هرم نایستاده اند متوجه عظمت آن نمی شوند. در قرن سوم هجری در مصر و جاهای دیگر بنایی به آن بلندی وجود نداشت که جلو دید را بگیرد. اهرام علاوه بر عظمت شان اسرارآمیز هم بودند. در عصر مامون، تنها تاریخ مصر باستان که مردم از آن اطلاع داشتند، ریشه در مذهب و افسانه های عامیانه داشت. بنابراین مردم فقط می توانستند به این فکر کنند که اهرام چیست. در افسانه ای آمده بود آنها انبار غلّه بودند که یوسف برای فرعون ساخته بود. به روایت کتاب مقدس "یوسف تمامی ماکولات آن هفت سال را که در سرزمین مصر بود جمع و آنها را در شهرها ذخیره کرد." (پیدایش ۴۱: ۴۸-۴۹). قرآن روایت دیگری دارد. طبق کتاب مقدس اسلام، فرعون به یکی از وزیرانش دستور داد: "برایم کوشک بلندی بساز، به درهای آسمان دست یابم و خدای موسی را ببینم." (مومن ۳۶-۳۷). افسانه هایی نیز از دورانِ هلنی وجود داشت مبنی بر این که هرمس خدای کیمیاگری و نجوم اهرامی ساخته بود تا رازهایش را از طوفان نوح محفوظ دارد. در دنیایی که دربارۀ تاریخ باستان اطلاعی این گونه اندک وجود داشت، چنین داستان هایی کاملاً باورکردنی بود. تنها راهِ اطلاع از مصر باستان رمزگشایی از هیروگلیف ها بود. مامون در بغداد دانشمندانی یافته بود که قادر بودند زبان سریانی و یونانی باستان را به عربی ترجمه کنند. در مصر او بر آن شد که کسی را بیابد که همین کار را با زبان مصری باستان بکند. دانشوری به نام ایوب ابن مَسلمه را به او نشان دادند که گویا متخصص خطوط باستان بود. ایوب به دستور خلیفه همۀ کتیبه های اهرام، مقبره ها و تک ستون ها در سراسر کشور را رونویسی کرد. سپس قسمت هایی را که می فهمید ترجمه کرد. متاسفانه آن بخش ها محدود به کتیبه ها یا دیوارنوشته های یونانی و قبطی (بازمانده های زبان مصری باستان، نوشته شده در صورت اصلاح شدۀ الفبای یونانی) بود. او قبول کرد نمی تواند هیروگلیف ها را بخواند و گفت آنها علامت هایی بر اساس اشکال ستارگان و سیارات اند. بنابراین با وجود تلاش های زیاد ایوب، مامون نتوانست چیزی دربارۀ متون مصر باستان به دست آورد.