(مروری بر تاریخ عیاری و جوانمردی در ایران)

نویسنده : اسماعیل آذر

کتاب حاضر دارای مطالبی در باب تاريخ مختصر ورزش‌های باستانی و آيين جوانمردی و شعرهايی است که مرشدان زورخانه‌ها در ايران می خوانند.

اين شعرها بيشتر در حوزه‌ی اخلاقيات، معرفت، جوانمردی و توصيف‌های مذهبی و از جمله مدايحی درباره‌ی سلطان عاشقان حضرت امام علی (ع) است؛ نيز شعرهايی که جنبه‌ی حماسی و اخلاقی دارند و ويژه‌ی مرشدانی است که خارج از ايران زندگی و کار می کنند.

بعضی شعرها و ترجمه آن‌ها به زبان انگليسی و آوانويسی آن نيز به خط سيريليک تاجيکان در کتاب آمده است.
در بخشی از کتاب می خوانيد:

ايران در طول تاريخ گذرگاه جنگاوران و حضور اقوام بيگانه بوده و به همين دليل کمتر روی آرامش ديده است. در اين تندباد حوادث و در اين دريای متلاطم، گاهی به تشکل‌هايی برمی خوريم که از نظر عقيدتی و شيوۀ کردار قابل توجه هستند. يکی از اين تشکل‌ها، عياران و جوانمردان هستند.
کتاب‌های تاريخ از عياران بيشتر به صورت دزدان و راهزنان ياد می کنند؛ اما مسير تاريخ اين را تأييد نمی کند. اين کتاب می کوشد به پاره‌ای از اختلافات مذکور بپردازد تا مگر به حقيقت امر دست يابد. حافظ در اين مورد می فرمايد:
کدام اهن دلش آموخت اين آيين عياری
کز اول چون برون آمد ره شب زنده داران زد
بنابراين، نبايد در مورد عياران زود قضاوت کنيم. تاريخ ترجمان کنش‌های زشت و زيبای ماست.