«تاريخ تئاتر جهان» نوشته اسكار براكت يكى از مهم ترين كتاب هايى است كه در سال هاى اخير منتشر شده است. اين كتاب كه در اصل براى دانشجويان نمايش نوشته شده، اين خصوصيت را نيز دارد كه براى عموم نيز قابل فهم باشد، چرا كه از كتاب درسى بودن تنها نظم كلاسيك آن را دارد و متن روايى و داستان وار كتاب، آن را براى همگان جذاب مى سازد.

• تئاتر مدرن
جلد سوم كتاب را به طور كلى مى توان مربوط به تئاتر قرن بيستم دانست. ويرايش اول (جلد سوم در ترجمه فارسى و قسمت پايانى در متن انگليسى) به سال ۱۹۷۷ برمى گردد و در فاصله اين بيست و چند سال حوادث زيادى بر سر تئاتر جهان آمده است. چهره ها و سبك هاى ديگرى افزوده شده اند و پس از استقلال بيشتر نقاط آفريقا، اين قاره نيز به جمع مدعيان افزوده شده است. آخرين ويرايش به سال ۱۹۹۹ مربوط مى شود و بيشتر اين تحولات را در بر مى گيرد، هرچند به اختصار كه از خصوصيات كتاب است.
در فصل اول به شخصيت ها و جريان هايى پرداخته شده كه تحولات اساسى و بنيادين نمايش را در آغاز قرن بيستم به وجود آورده اند. به راستى كه نمى توان تئاتر امروز جهان را بدون اين شخصيت ها و جريان ها متصور شد. ايبسن يكى از اين شخصيت ها است. او دو دوره نويسندگى دارد. ابتدا به زبانى شاعرانه مى نوشت و بعدها واقع گرا شد. در مقابل اميل زولا با نمايشنامه هاى طبيعت گرايش (ناتوراليسم) مطرح شد. آنتوان، برنار شاو، چخوف، ماكسيم گوركى، موريس مترلينگ، استريند برگ، اسكار وايلد و بسيارى ديگر از نويسندگان از ديگر نويسندگانى بودند كه اين تحولات را ايجاد كردند و طرفه آن كه سبك برخى از آنها از زمين تا آسمان با برخى ديگر فرق مى كرد. شما به هيچ وجه ماكسيم گوركى واقع گرا را نمى توانيد كنار اسكار وايلد تجريدگرا بگذاريد، مگر اينكه زمان چنين كارى انجام دهد. علاوه بر اين نويسندگان تحولات مسائل فنى نيز مزيد بر علت شد تا تئاتر در شروع قرن بيستم دچار تحولى اساسى شود.
در فصل دوم جلد سوم كه در واقع فصل هفدهم در مجموع كل كتاب است، تئاتر در بين دو جنگ جهانى مورد بررسى قرار گرفته است. در طول اين سال ها سبك هاى متفاوت هنرى همچنان رو به زياد شدن گذاشت. يكى از اين سبك ها اكسپرسيونيسم بود كه در آلمان متولد شد و تاثير زيادى در سينما و نمايش گذاشت. اما اكسپرسيونيسم سبك منحصر به فرد تئاتر آلمان نبود. برشت با نمايش هاى حماسى و فاصله گذارانه اش، همان قدر مطرح شد كه اكسپرسيونيست ها. در تئاتر فرانسه تنوع اين «ايسم ها» و سبك هاى هنرى شدت بيشترى مى گيرد. فوويسم، كوبيسم، دادائيسم، سوررئاليسم كه همگى مى خواستند در برابر واقع گرايى بايستند، از جمله اين سبك ها بودند، سبك هايى كه تاثير زيادى بر تئاتر و هنر جهان گذاشتند. ژان كوكتو، آندره برتون، آنتونن آرتو و... از جمله نويسنده هاى مطرح اين دوره هستند. شايد نام بردن از همه نويسندگان اين دوره فرانسه خود به اندازه يك كتاب باشد.
لوئيجى پيراندللو نويسنده ايتاليايى در اين دوره زندگى مى كرده است. «مرد گل به دهان» او يكى از آثار مهم نمايشى است كه در طول اين سال ها نوشته شده است. اگر در كنار او فدريكو گارسيا لوركا را قرار دهيم كه در همين سال ها و در اسپانيا شعر و نمايشنامه مى نوشت، به اهميت اين دوره بيشتر پى مى بريم. در طول اين سال ها تئاتر روسيه نيز تحول قابل ملاحظه اى يافت. هرچند آنها ديگر چخوف را نداشتند، اما وجود افرادى مثل مايكوفسكى، اين خلاء را تا حدى جبران مى كرد. ميرهلد، واختلانگف، تايرف و بولگاكف هركدام در جايگاه خود تحولى اساسى در تئاتر روسيه ايجاد كردند. كارى كه لاورنس اليويه و تى اس اليوت در انگليس و يوجين اونيل و وايلدر در آمريكا انجام دادند. از نقش افرادى مثل استلا آدلر نمى توان به آسانى گذشت. بازيگرى در آمريكا و جهان بسيار مديون او است.
در سال هاى اوليه بعد از جنگ دوم جهانى جهان در بهتى بزرگ فرو رفته بود. فصل هجدهم كتاب به اين سال ها اختصاص دارد. شايد به همين دليل بود كه فيلسوف ها و كسانى كه به فلسفه گرايش داشتند اين سال ها به نمايش رو آوردند. ژان پل سارتر، آلبر كامو، پل كلودل، ساموئل بكت و اوژن يونسكو از جمله اين نويسندگان هستند. تئاتر آمريكا هم با ظهور افرادى چون آرتور ميلر و تنسى ويليامز در اين سال ها جدى تر شد. محل تولد شكسپير هم در طول اين سال ها پيتر شفر را به جهان نمايش معرفى كرد.
فصل نوزدهم كتاب به تئاتر آفريقا اختصاص دارد. نمايش اين منطقه از جهان پيش از اين چندان مورد توجه قرار نمى گرفت. اما مستقل شدن آنها با توجه جهانيان به هنر و تئاترشان همراه شد. تئاتر آفريقا نيز با استفاده از آيين و مناسك سنتى اش، زبانى نو را به جهان نمايش تقديم كرد.
در فصل بيستم كتاب، تئاتر از سال ۱۹۶۰ تا پايان قرن بيستم، مورد بررسى قرار گرفته است. تئاتر در طول اين دوران نه تنها از مردم فاصله نگرفت كه بيشتر به مسائل اجتماعى پرداخت. البته در اين ميان كسانى هم بوده اند كه همواره، نگرشى تجريدى به نمايش داشته اند. داريوفو را مى توان جزء آن دسته از نويسندگان و كارگردان هاى تئاتر داشت كه توجه ويژه اى به مردم و تماشاگران داشت. از او كه بگذريم به گروتفسكى مى رسيم. او مبدع تئاترى است كه امروزه آن را تئاتر بى چيز مى ناميم. او معتقد بود كه «تئاتر بيش از حد لازم از فنون هنرهاى ديگر به ويژه سينما و تلويزيون اخذ كرده و جوهر اصلى خود را باخته است.» بازيگران كار او گريم نمى كردند و به جاى آن تمرينات ويژه اى انجام مى دادند. از دكور در كارهاى گروتفسكى خبرى نبود.
آخرين فصل كتاب به تئاتر آمريكا و انگلستان در سال هاى نيمه دوم قرن بيستم پرداخته مى شود. پيتر بروك بى شك مهمترين نامى است كه در طول اين سال ها نامش را مى شنويم. اما در كنار او هارولد پينتر، ديويد استورى و تام استپارد هم بوده اند كه تئاتر را همچنان شكوفا نگه داشته اند.