«تاريخ تئاتر جهان» نوشته اسكار براكت يكى از مهم ترين كتاب هايى است كه در سال هاى اخير منتشر شده است. اين كتاب كه در اصل براى دانشجويان نمايش نوشته شده، اين خصوصيت را نيز دارد كه براى عموم نيز قابل فهم باشد، چرا كه از كتاب درسى بودن تنها نظم كلاسيك آن را دارد و متن روايى و داستان وار كتاب، آن را براى همگان جذاب مى سازد.

• شكوفايى تئاتر
جلد دوم كتاب شش فصل دارد. در اين شش فصل، به غير از فصل اول كه به تئاتر شرق اختصاص دارد، تئاتر و شكوفايى آن در قرن هجده و نوزده مورد بررسى قرار گرفته است. تئاتر در اين دو قرن تحولى بنيادين يافت كه در اين فرصت كوتاه تنها مى توان به فهرستى از اين تغييرات اشاره كرد. البته اين تغييرات با شروع قرن بيستم شتاب بيشترى يافت، كه در قالب سبك هاى مختلف نمايشى خود را به نمايش گذارد. در ادامه همين يادداشت اشاراتى كوچك بر اين دوره هم خواهيم داشت كه در جلد سوم كتاب آمده است.
در فصل اول جلد دوم كه مى توان آن را فصل دهم از كل كتاب دانست، نويسنده به نمايش در شرق پرداخته است كه معطوف به نمايش سنتى چين و ژاپن است. اشكالى كه به كار اسكار براكت وارد است، عدم توجه او به نمايش ساير نقاط آسيايى است. در اين ميان نبود نمايش هند با سابقه چند هزار ساله اش بيشتر خودنمايى مى كند. نمايش نقاطى ديگر چون ايران نيز در همين مقوله قرار مى گيرد. شايد بررسى بيشتر نويسنده حجم كتاب را مى افزود و شايد او اطلاعات و مستندات چندانى در اين مورد نداشت. اما در همين فرصت كمى كه براكت، به نمايش چين و ژاپن پرداخته، اطلاعات خوبى به خواننده داده مى شود. طرفه آن كه نگاه براكت، نگاهى از بالا نيست. او درس هاى فراوانى از نمايش شرق يادآور مى شود كه مى تواند بسيار براى ما سودمند باشد.
در فصل دوم، به تئاتر انگلستان در بين سال هاى ۱۶۴۲ تا ۱۸۰۰ پرداخته مى شود. نويسنده سال ۱۶۴۲ را سالى اساسى در تئاتر انگلستان فرض كرده است. در اين سال است كه مجلس اين كشور، اجراى تئاتر را به مدت پنج سال متوقف كرد: «گروه بازيگران شاه لباس هاى خود را فروختند و تئاتر گلوب ويران شد.» اما اين تعطيلى چندان به درازا نكشيد و درهاى تئاتر در سال ۱۶۶۰ بازگشايى شد. اما در سال هاى اوليه نتوانست به موفقيت قبل دست يابد. براكت بيشتر اشكال را به سمت نمايشنامه نويسى انگليسى در اين سال ها برمى گرداند. در طول اين سال ها نمايشنامه نويسندگان بزرگ انگليسى اجرا نمى شد و در صورت اجرا، تلاش مى كردند كه آنها را با توجه به شرايط زمانه تغيير دهند. نتيجه كار هم اغلب مضحك از كار درمى آمد. گرچه كمى بعد نويسندگانى ظهور كردند، اما اينان هرگز به شهرت اخلاف خود مثل بن جانسن و شكسپير نرسيدند.تئاتر فرانسه، ايتاليا و اسپانيا در قرن هجدهم، مبحثى كه نويسنده فصل سوم را به آن اختصاص داده است. گرچه كه ديگر ايتاليا آن شأن و منزلت گذشته را نداشت، اما در طراحى صحنه هنوز مى توانست درس هاى زيادى براى اروپا داشته باشد. آنها در اين دوره همان گرايش به دكورهاى عظيم و باشكوه را ادامه دادند. دستاوردهاى خانواده «بى بيه نا» بخش عظيمى از اين تحول در طراحى صحنه بود. البته به غير از اين خانواده، خانواده هاى ديگرى نيز بودند. «گرچه طراحان ايتاليايى رهبر صحنه هاى اروپا بودند، اما اين امر در مورد درام نويسان ايتاليايى صادق نبود. چون اپرا در ايتاليا بيش از تئاتر اهميت داشت، غالب نويسندگان ايتاليايى به نوشتن ليبرتو (متن اپرا) بسنده مى كردند» اما در اين بين نويسندگانى هم بودند كه به طور جدى نمايشنامه مى نوشتند. يكى از اين نويسندگان «گولدنى» بود. احياى كمدى دلارته كه تا اواسط اين سده تقريباً فراموش شده بود، توسط او صورت گرفت. در فرانسه وضعيتى متضاد جريان داشت. ولتر، ديد رو، بومارشه و آلن لوساژ از نمايشنامه نويسانى بودند كه دنياى درام به آنها بسيار مديون است.
در فصل چهارم (فصل سيزده از كل كتاب) براكت به تئاتر در اروپاى شمالى و شرقى پرداخته است. او معتقد است كه «كندى تكامل تئاتر اروپاى شرقى تا حد زيادى به واسطه فقدان ثبات سياسى و مذهبى در اين كشورها از اوايل سده شانزدهم بود.» از نظر دور نداريم كه منظور براكت از تئاتر اروپاى شرقى تنها آلمان، اتريش و روسيه را دربرمى گيرد. او در اين جا به طور مبسوط به تئاتر آلمان تا آخر سده هجدهم پرداخته است، دوره اى كه نويسندگانى چون لسينگ، گوته و شيلر در آن درخشيدند. او به طور مختصر به تئاتر شمال اروپا از جمله نروژ و دانمارك نيز مى پردازد. تئاتر روسيه نيز در انتهاى اين فصل به طور مختصر مورد بررسى قرار گرفته است.
در بين سال هاى ۱۷۹۰ تا ۱۸۵۰ اروپا شاهد درگيرى هاى زيادى بود. براكت فصل پنجم كتابش را به اين مبحث اختصاص داده است. رمانتيسم محصول اين سال ها است. آنها در پس پشت هر مسئله ساده و روزمره اى به دنبال حقيقتى برتر بودند. رمانتيسيسم از آلمان شروع شد. كمتر رمانتيك هاى آلمان به درام پرداخته اند، از ميان آنها شايد بتوان تنها به شلگل و تيك اشاره كرد. اما همين كافى بود كه موج تئاتر رمانتيك اروپا را بگيرد. ويكتور هوگو پديده اين قرن تئاتر اروپا و فرانسه شد. او نخستين كسى بود كه نويسندگان را به كنار گذاشتن وحدت هاى سه گانه ارسطويى دعوت كرد. «شايد مهمتر از همه اصرار داشت هنر بايد از طبيعت آرمانى نوكلاسيك ها فراتر رود و به جايى برسد كه در عين حال والا و عجيب و غريب بنمايد.» طى اين سال ها بازيگران بزرگى در تئاتر فرانسه پديد آمدند. افول تئاتر ايتاليا كه از اول سده هجدهم آغاز شده بود، در اين دوره نيز ادامه يافت. اما تئاتر روسيه در اين دوره جهشش را براى ابتداى قرن بيستم شروع كرد. پوشكين، گريبايدوف و ميخائيل لرموتف از جمله نويسندگانى بودند كه به تئاتر روسيه رونق دادند گريبايدوف در جهان نمايش به دليل نمايشنامه «واى بر هوشمند» در خاطره ها مانده است. او كسى بود كه رمانتيسم را در روسيه رواج داد. گريبايدوف همان نويسنده اى است كه در ايران كشته شد. اما اگر نمايشنامه هاى گريبايدوف را نيز نخوانده باشيم، به اين واسطه او را مى شناسيم. گرچه براكت هيچ اشاره اى به اين موضوع نكرده است. نيكلاى گوگول هم از پديده هاى اين دوره تئاتر روسى ها است.
در اين فصل علاوه بر تئاتر بريتانيا به تئاتر آمريكا نيز پرداخته مى شود. در فصل بعدى كتاب، به تئاتر در نيمه دوم قرن نوزدهم در اروپا و آمريكا پرداخته شده است.