(مجموعه نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی 3)
 

نویسنده : دانوتا ریح

   ترجمه : وجیهه عزیزآبادی 

به کوشش : فریده حق‌بین

روزنامه رسانه‌ای است که تنها انتقال‌دهندۀ خبر نیست، بلکه خبر را به تصویر می‌کشد. این تصویر می‌تواند زیبا، زشت، واقعی، خیالی، رؤیایی یا تکان‌دهنده باشد. در این میان از زبانی که روزنامه به خدمت می‌گیرد، به عنوان ابزاری برای ساخت تصاویر یادشده استفاده می‌شود.

چه کسی روزنامه دیروز را می‌خواند؟ روزنامۀ دیروز استعاره‌ای است مناسب برای چیزی که ارزش خود را از دست داده است. خبر دیروز اصلاً خبر نیست. این کتاب دربارۀ روزنامه‌های دیروز است؛ زیرا هر روزنامه‌ای که درباره‌اش در این کتاب مطلب نوشته شده است، در زمان چاپ کتاب، روزنامۀ دیروز یا سال گذشته محسوب می‌شود.

یکی دیگر از دلایلی که این کتاب دربارۀ روزنامه‌های دیروز است، اهمیت این دست روزنامه‌هاست. آنها از زواویه‌ای بسیار خاص، مجموعه‌ای از عکس‌های فوری از زندگی ما ارائه می‌دهند. این کتاب به همین منظور نوشته شده است تا ببیند این متون چگونه جنبه‌هایی از فرهنگ و جامعۀ ما ارائه می‌دهند و تا حدی به آن شکل می‌دهند یا دست کم آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

به منظور نیل به اهداف این کتاب روزنامه‌ها به سه نوع طبقه‌بندی می‌شوند: روزنامه‌های قطع بزرگ از قبیل روزنامۀ تلگراف، ایندپندنت، تایمز و گاردین؛ روزنامه‌های نسبتاً مصور مانند اکسپرس و دیلی میل و در نهایت روزنامه‌های مصور مانند سان، میرر و استار. بی‌تردید روزنامه‌هایی نیز وجود دارند که در این طبقه‌بندی نمی‌گنجند؛ مثلاً روزنامه‌های محلی و روزنامه‌های مخصوص گروه‌های سیاسی مانند کارگران سوسیالیست. این کتاب تنها به روزنامه‌های ملی انگلیس می‌پردازد.

در این کتاب بعد از کلیاتی درباره تعریف خبر و روزنامه، فصل دوم کلاً به تیتر و ویژگی­های زبان­شناختی آن می­پردازد. فصل سوم نشان می­دهد چگونه مخاطب خود را خود تعریف می­کند و به او در قالب نوشته­های روزنامه هویت می­دهند. فصل چهارم نشان می­دهد به لحاظ ساخت­واژی چه امکاناتی در اختیار داریم تا بتوانیم استفاده­ای ایدئولوژیک از زبان بکنیم. فصل بعد امکانات نحوی و فصل آخر امکانات گفتمانی که در زبان موجود است را برای خواننده به ارمغان می‌آورد. نظم  کتاب از مباحث آسان به سخت است. فصل دوم  مربوط به تیتر است که از استدلال­های ساده زبانی استفاده شده است. اما در فصل بعد به تدریج استدلال­های زبانی پیچیده­تر می­شوند ابتدا جنبه­های ساخت­واژی و سپس جنبه‌های نحوی و سرانجام برخی جنبه­های گفتمانی پیچیده در فصل آخر طرح می‌شود.

در فصل پنجم به روش‌هایی توجه می‌شود که در آنها واحدهای بزرگ‌تر زبان به منظور معرفی ویژگی‌های متن‌های خبری خاص و ارتقاء هنجارهای مسلط فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. جنبه‌ای که به طور جزئی‌تر بررسی می‌شود، نحو است که بر ترتیب کلمات و روابط موجود بین عناصر در یک بند دلالت دارند.