گردآوری و برگردان : علی عبداللهی

شعر کهن‌ مصر به‌خاطر شرایط‌ خاص‌ اقلیمی، بیش‌ از اشعار و نوشته‌های‌ هند، ایران‌ و چین‌ باستان‌ برجا‌ مانده‌است. از این‌رو پاپیروس‌های‌ مصری، افزون‌ بر شناخت‌ بسیاری‌ که‌ از دوران‌ فراعنه‌ به‌ ما می‌دهند، ما را با ترانه‌های‌ عاشقانه‌ی‌ آن‌ دیار آشنا می‌کنند که‌ حقیقتاً سرشار از تصاویر بکر، استعاره‌ها و تشبیهات‌ درخشان‌ است.

شعری‌ که‌ در نهایت‌ سادگی، بسیار امروزی‌ می‌نماید. ترانه‌های‌ عاشقانه‌ی‌ مصری‌ در فاصله‌ی‌ زمانی‌ ۱۳۰۰ تا۱۱۰۰ قبل‌ از میلاد بر پاپیروس‌ها و سفال‌ها نوشته‌ شده‌اند. به‌ زبانی‌ که‌ این‌ اشعار بدان‌ نگاشته‌ شده‌ زبان‌ «مصری‌ نو» می‌گویند و یکی‌ از زبان‌هایی‌ است‌ که‌ در حدود سال‌های‌ ۱۳۵۰ پیش‌ از میلاد به‌ زبان‌ کتابت‌ آن‌ دوره‌ ارتقاء یافت.

این‌ اشعار، ناب‌ترین‌ تجلی‌ بیان شاعرانه‌ و سخنوری‌ای‌ است‌ که‌ ما از آن‌ سرزمین‌ سراغ‌ داریم‌ و قالب‌ آزاد و بسیار فردیت‌ یافته‌ای‌ دارند. یکی‌ از ویژگی‌های‌ اصلی‌ و چشم‌گیر آن‌ها عشق‌ به‌ حیوانات، گیاهان‌ و درختان‌ و توصیفات‌ باغ‌ها و آبگیرهاست‌ که‌ در آن‌ به‌ وفور یافت‌ می‌شود. دختر و پسر عاشق، گویی‌ در باغ‌ عدن‌ مأوا دارند، اما همین‌ بهشت‌ هم‌ عاری‌ از خصم‌ و خطر نیست. تازگی‌ و نابی‌ احساس‌ها و دریافته‌های‌ عاشقان، زبان‌ تصویر‌ها و صور خیال‌ و تخیّل‌ شگفت این‌ شعر‌ها، پس‌ از هزاره‌ها هنوز سرمویی‌ از طراوت‌ خود را از دست‌ نداده‌ و در عین‌ حال‌ نیازمند هیچ‌ تفسیری‌ نیست. گفتنی‌است‌ که‌ صورخیال‌ و ویژگی‌های‌ شاخص‌ ادبی‌ «غزل‌ غزل‌های‌ سُلیمان» در کتاب‌ مقدس‌ «عهد عتیق»، بسیار وام دار شعر عاشقانه‌ و غنایی‌ مصر باستان‌ است. هم‌ذات‌ پنداری‌ عاشق‌ با طبیعت‌ و نیز تمایل‌ محبوب‌ به‌ ظاهرشدن‌ در قالبی‌ غیر از قالب‌ انسانی‌ یکی‌ از درون‌مایه‌های‌ مورد علاقه‌ی‌ سرایندگان‌ عاشقانه‌های‌ مصر باستان‌ است. مثلاً در جایی‌ عاشق‌ می‌خواهد در قالب‌ چاپار شاهی، دختر خدمت‌کار محبوب، دربان‌ یا رخت‌شوی‌ سرای‌ یار و حتی‌ انگشتری‌ یا اسب‌ در آید تا به‌ وصال‌ یار رسد. این‌ درون‌مایه‌ها بعد‌ها نیز به‌ ادبیات‌ غنایی‌ جهان‌ راه‌ یافت‌ و انگاره‌ی‌ خاکساری‌ و زبونی‌ عاشقِ‌ مرد و ناز و غمزه‌ی‌ محبوبه‌ی‌ زن‌، تبدیل‌ به‌ محوری‌ مسلم‌ و مسلّط‌ در شعر تمام‌ جهان‌ شد. از آن‌پس‌ هرجا سخن‌ از عشق‌ بود، مرد، کنش‌گر بود و زن، ‌کنش‌پذیر و منفعل.