(مبحث قاعده الواحد و وحدت وجود)(فلسفه و کلام 64)

نویسنده : آقامیرزامهدی آشتیانی 

در کتب فلسفى از «قاعده الواحد» تعابیر مختلفى به چشم مى‌خورد. فارابى، ارسطو را مبتکر این قاعده می‌داند اما در تاریخ فلسفه اسلامى ظاهراً اولین کسى که به طرح این مسئله پرداخته است خود فارابى است و پیش از او این قاعده در آثار فلسفى مشهود نبوده است. ابن‌‏سینا، خواجه نصیرالدین طوسى، میرداماد و صدرالمتألهین نیز دربارۀ قاعده الواحد به بحث پرداخته‌‏اند. این قاعده محور اصلی بحث آقا میرزا مهدی آشتیانی در کتاب اساس‌‏التوحید است. او در آغاز با اشاره به اینکه قاعده «الواحد لا یصدر عنه واحد» یکی از قواعد معضله فلسفی است، به بحث دربارۀ آراء قائلین و منکرین این قاعده پرداخته و ادله اقامه‌شده بر این قاعده و نیز نقض‌های وارد بر آن را طرح می‏‌کند و در ادامه می‌‏کوشد به قاعده امکان اشرف نیز بپردازد. آشتیانی همچنین در این کتاب می‌‏کوشد اثبات قاعده الواحد از طریق روایات را نیز مورد بررسی قرار دهد.