نویسنده : قاسم غنی

با مقدمه : محمد قزوینی

 «تربيت مادی و معنوی، قالبی است كه فرد را به صورت جامعه در ‌می‌آورد. فرد زبان خود را از جامعه می‌آموزد و به زبان آن سخن می‌گويد. حتی دين خود را كه مبدأ زندگانی روحی اوست، از جامعه فرا می‌گيرد. نه اينكه خود آن را ايجاد كند و همچنين در اخلاق و ساير خصوصيات زندگانی اجتماعی و سياسی، مديون جامعه است. پس فرد مظهر جامعه است و بنابراين، بايد هم فرد را شناخت و هم جامعه و محيط او را و بايد به قدر امكان، روابط ميان اين دو را تشخيص داده و به حساب آورد».
غنی در فصل اول اين كتاب با نام «تاريخ تصوف در اسلام» به بررسی ريشه تصوف و مناسبات آن با اسلام و نيز بررسی منشا اسلامی تصوف می‌پردازد و آن را در مقاطع تاريخی صدر اسلام، قرن دوم هجری، قرن سوم و چهارم هجری بررسی كرده است.
در فصل دوم اين كتاب نيز نويسنده پس از ارائه تعريفی از آيين تصوف، مقامات و احوال سالك مانند توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، توكل، رضا،مراقبت، قرب، محبت، خوف و رجا، ذكر، فنا، سماع، يقين و معرفت را بيان كرده است.
غنی در فصل پايانی اين كتاب كه قسمت دوم از بخش ابتدايی اين بررسی در احوال و افكار و آثار حافظ به شمار می‌آيد، به معرفی فرقه‌های مختلف صوفيه تا اواسط قرن پنجم هجری پرداخته است.