نویسنده : ناصرخسرو قبادیانی

به کوشش : محمد دبیرسیاقی

کتاب نوشته شده توسط ناصر خسرو قبادیانی بلخی و گزارشی از یک سفر هفت ساله است.این سفر در ششم جمادی الثانی سال ۴۳۷ قمری (اول فروردین ۴۱۵ یزدگردی) از مرو آغاز شد و در جمادی الثانی سال ۴۴۴ قمری (اول فروردین ۴۱۶ یزگردی) با بازگشت به بلخ پایان پذیرفت. او از مرو به سرخس، نیشابور، جوین، بسطام، دامغان، سمنان، ری، قوهه و قزوین می رود و از راه بیل، قپان، خرزویل و خندان به شمیران می رسد.
از آن جا به سراب و سعیدآباد می رود و به تبریز می رسد. سپس از راه مرند، خوی، برکری، وان، وسطان، اخلاط، بطلیس، قلعهٔ قف انظر، جایگاه مسجد اویس قرنی، ارزن، میافارقین، به آمد در دیار بکر وارد می شود.
از آنجا با گذشتن از شهرهای شام (سوریه) از جمله حلب به بیروت، صیدا، صور و عکا می رود. سپس از راه حیفا به بیت المقدس می رسد. مسجدالاقصی در شهر بیت المقدس و در کنار مسجد قبه الصخره واقع می باشد.
ناصر خسرو از قدس به مکه و مدینه می رود و از راه شام به قدس بازمی گردد و راه مصر را در پیش می گیرد. او از قاهره، اسکندریه و قیروان بازدید می کند و از راه دریا به زیارت مکه و مدینه می رود.
سپس از همان راه بازمی گردد و از راه آبی نیل با کشتی به اسیوط، اخیم، قوص و آسوان (در مصر) می رود. او از برخی شهرهای سودان بازدید می کند و از راه دریای سرخ به جده و مکه می رود و شش ماه را در کنار خانهٔ خدا می ماند. از مکه به سوی لحسا و سپس بصره می رود و به عبادان (آبادان) می رسد. آنگاه به بندر مهروبان می رود و از آنجا به ارجان (در نزدیکی بهبهان) می رسد و به لردگان، خان لنجان و اصفهان وارد می شود. سپس از نایین، طبس، قاین می گذرد تا در پایان سفر به بلخ برسد.
ناصر خسرو در نگارش صاحب سبک است و اغلب با گفتن «من که ناصرم» به خود اشاره می کند و از عملی خاص یا چیزی که در جایی دیده سخن می گوید. از شواهد موجود در خود سفرنامه می توان استنتاج کرد که آن را بعد از سفر از روی یادداشت های میان راه نوشته است. با توصیف قصبات و شهرها با نثری نسبتأ ساده، اعتماد خواننده را جلب می کند. ناصر خسرو تلاش نمی کند با مهارت های لفظی و بیانی خواننده را تحت تأثیر قرار دهد، بلکه می کوشد با شرح دیدنی ها و عجایبی که طی سفر مشاهده کرده است، چنین کند.
سفرنامه ناصر خسرو در سال ۱۸۸۱ میلادی به همت شارل شفر به زبان فرانسه ترجمه و در پاریس منتشر شد.