نویسنده : شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی

به اهتمام : محمد قزوینی ،قاسم غنی

هر کس که با دیوان بزرگترین غزل سرای ایران خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی کما بیش انسی داشته و بیشتر از حد اقبال عامه بدیوان مزبور توجهی می نموده و در فهم اشعار و او بعادت بیشتر مردم بمسامحه و تقریب قانع نمیشده و چنین کسی لابد گاهگاه برای حل بعضی مواضع مشکوکه پاره اشعار و مقایسه آنها با نسخه دیگر مجبور میشده که بنسخ مختلفه دیوان از خطی و چاپی و قدیم و جدید مراجعن کند و بهمان یک نسخه چاپی که در اغلب خانهای ایران حتما یکی از آنها یافت میشود اکتفا نماید و در آنصورت لابد ملاحظه کرده است که در دنیا هیچ دو نسخه از دیوان حافظ با یکدیگر مطابقت ندارند نه در متن اشعار یعنی در سوق عبارات و جمل و کلمات و نه در عده غزلیات یا ابیات هر غزلی و بعباره اخری نه در کمیت اشعار و نه در کیفیت آنهاو این اختلاف نسخ در مورد دیوان خواجه بخصوص فی الواقع بحدی است که شخص متتبمع را که غرض او فقط مطالعه و تمتع از اشعار خد خواجه باشد نه اشعار الحاقی دیگران که بتدریج عده زیادی از آنها در دیوان خواجه داخل شده یا اشعاری که گرچه در اصل از خود خواجه بوده ولی بعدها به مرور ایام در نتیجه تصرفان بی حد و شمار نساخ از صورت اصلی تغییر یافته و دگرگون شده بکلی عاجز و متحیر و سرگردان میکند.