(گزیده جراید و مطبوعات :روزنامه ایران ،حبل المتین کلکته ،اطلاعات و …)
 

مقدمه ،گردآوری : مسعود کوهستانی‌نژاد

بلوچستان در دورۀ انتقال قاجار به پهلوی، یکی از آشفته‌ترین دوران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود را تجربه کرده است. ضعف و فساد در حکومت مرکزی، مداخله و تعدی بریتانیا در امور مرزی و در نهایت سستی والیان محلی، شرایطی را چنین رقم زده بود تا خاک بلوچستان جولانگاه یاغیان و عرصۀ مداخلات بیگانگان شود.

از مرگ ناصرالدین شاه در سال‌های پایانی قرن نوزدهم تا روی کارآمدن سردار سپه در سال 1921، بلوچستان روزهای پرتلاطمی را می‌گذراند. هنوز جراحت زخمی که از تجزیۀ مرزهای شرقی ایران و جداشدن بخش‌های مهمی از بلوچستان بر پیکرۀ تمامیت ارضی ایران وارد شده بود، تازگی داشت و بحران مرزی ناشی از آن تداوم یافته بود. آشفتگی‌های مرزی و در عین حال، ضعف در برقراری نظم و امنیت در منطقه که در ناتوانی برای اخذ و دریافت مالیات در اسناد دیوانی این دوران به چشم می‌خورد، در ایام پایانی قرن نوزدهم، بلوچستان را عرصۀ کشمکش میان سرداران طوایف برای تصاحب مناطق مختلف بلوچستان ایران کرده بود. تا آنجا که در سال‌های منتهی به شروع جنگ جهانی اول، یعنی 1287 خورشیدی به بعد، استیلای حکومت مرکزی ایران بر بلوچستان به شدت تقلیل یافته و عملاً در دست سرداران بلوچ بود. در عین حال قحطی ناشی از خشکسالی بر این اوضاع نابسامان افزوده بود.

در چنین اوضاع پریشانی هم‌‌زمان که هفته‌نامۀ «حبل المتین» از اغتشاشات حاکم در منطقه می‌نویسد، روزنامۀ «مظفری» خبر از امنیت و نظم حاکم در امور می‌دهد و به اشاره‌ای دربارۀ اغتشاشات بلوچستان بسنده می‌کند: «امورات مملکتی بحمدالله از هر جهت منظم و در نهایت امنیت است. جناب مستطاب اجل بندگان آقای علاءالملک حکمران کل کرمان و بلوچستان به واسطۀ ظهور بعضی اغتشاشات در سرحد بلوچستان به امر امنای دولت ابد مدت به آن صواب عزیمت فرمودند».

این مجلد از مجموعۀ پژوهش‌های ایران فرهنگی که همچنان به بلوچستان اختصاص دارد، گزیده‌ای از مطبوعات و جراید ایران در حدفاصل روی کارآمدن رضاخان به عنوان سردارسپه و ورود متفقین به اران و پایان عصر پهلوی اول را دربر گرفته و عمدتاً از روزنامه‌های اطلاعات، ایران و هفته‌نامۀ «حبل المتین» و چند جریده و نشریۀ دیگر نقل شده است.