نویسنده : لارنس كلی

   ترجمه : غلامحسين ميرزاصالح

الکساندر پوشکین در بهار سال 1829 به عزم دیدار با برادرش که در خط مخاصمه روس و عثمانی خدمت می کرد، در حال سفر به قفقاز بود. او به هنگام عبور از کوهستان های منطقه با منظره ای غیر عادی روبه رو شد:
دو ورزاو که به یک گاری بسته شده بودند در سراشیب تند جاده ای کوهستانی پایین می رفتند. تنی چند گرجی همراه گاری راه می سپردند. دو ماه پیش از آن الکساندر سیرگییویچ گریبایدف وزیر مختار روسیه در تهران، با تقریبا همه اعضای سفارتش، به دست گروهی ایرانی خشمگین به قتل رسیده بودند. آن واقعه نقطه اوج دومین جنگ ایران و روس و عهدنامه صلح متعاقب آن به نام ترکمانچای بود.

بسیاری از ایرانی ها با نام گریبایدوف، نماینده روسیه در دربار فتحعلی شاه قاجار، آشنا هستند، زیرا هنوز هم درباره قتل او سخن هایی گوناگون گفته می شود. ظاهر قضیه این است که آلکساندر سرگه یویچ گریبایدوف (۱۷۹۵-۱۸۲۹) به سبب رفتار گستاخانه­اش نسبت به یک زن مسلمان، ظاهراً به تحریک میرزا مسیح مجتهد، در هجوم مردم تهران به سفارت روسیه، همراه با ۳۷ تن از اعضای سفارت کشته شد.

ولی، چنانکه می­دانیم، دراین گونه قضایا همواره جماعتی طرفدار« نظریه توطئه» هستند، و پر واضح است که در چنین ماجرایی، در دوران سلطنت فتحعلی شاه که شاید زمانه شروع جدی رقابت های « همسایگان» ایران – امپراطوری های روسیه و بریتانیا – در این مملکت بود، طبعاً دست انگلیسی ها را در کار می بینند. شاید هم نقش مؤثر گریبایدوف در انتقاد قرارداد تحمیلی ترکمانچای در برانگیختن کینه ایرانیان نسبت به او بی تأثیر نبوده است.