نویسنده : پل استر
    ترجمه : شهرزاد لولاچی ،خجسته کیهان

در سه‌گانه‌ی نیویورک پل استر نویسنده‌ی مشهور، با وارونه کردن داستان‌های معمایی نوع تازه‌ای از هنر روایت خلق می‌کند و جست‌و‌جویی پلیسی و کاراگاهی برای یافتن حقیقت را به جست‌و‌جوی ناب‌تر و فلسفی‌تر -کاوش در هویت- بدل می‌سازد. در نیویورک مدرنی که او خلق کرده است، تمام نیروهای آفرینش ادبی، دوباره و به خوبی در سبک آمریکایی آفریده شده اند.

وقتی پل آستر تنها چهارده سال داشته، به همراه دوستانش در فضایی باز مشغول بازی بودند که صاعقه‌ای به آن‌ها برخورد می‌کند. آسترِ چهارده ساله، یکی از پسرها را کشان‌کشان از فضای نیمه‌سوخته دور می‌کند و کمی بعد با واقعیت روبه‌رو می‌شود: پسرک مُرده بود. آستر می‌گوید آن تجربه و احساساتی که در او برانگیخته بود، هرگز فراموشش نشده: «اگر من به او نزدیک‌تر بودم، شاید من اکنون مُرده بودم. رخدادهای آن روز لحظه‌ای دست از سرم برنمی‌دارد، ذاتِ بی‌بدیل اتفاق و اتفاقی بودنِ زندگی. فکر می‌کنم آن روز، مهم‌ترین روز زندگی‌ام بوده.»

این جملات را بگذارید کنارِ مجموعه‌آثار داستانی پل آستر، این مهم‌ترین نویسنده‌ی پست‌مدرن‌نویس زنده‌ی آمریکا.  آستر در سه‌گانه‌ی نیویورک (که شامل سه رمان کوتاه شهر شیشه‌ای، اتاق دربسته و ارواح است و تا پیش از انتشار، هفده بار از سوی ناشران مختلف رد شد)، با همین ویژگی اتفاقی بودن، زندگی شخصیت‌هایش را زیرورو می‌کند. در شهر شیشه‌ای، نویسنده‌ای به نام کوئین را با کارآگاه شخصی به نام پل آستر، «اتفاقی» اشتباه می‌گیرند؛ روایتی پست‌مدرن از غریبگی شهری که انگار در آن، کافکا کارآگاه‌بازی‌اش گرفته. آستر به بحران هویت و اگزیستانسیالِ جوامع امروزی اشاره می‌کند و در قالب رومانی کوتاه، هزارتویی نفس‌گیر می‌سازد. از همین‌جا و همین‌سال (نخستین چاپ: 1987) آستر به نمونه‌ای از نویسندگان آوانگاردی تبدیل می‌شود که توانسته مخاطب خود را بیابد.

رمان دوم، ارواح، مثل دارویی است که می‌دانید خوردنش برای شما مفید است، اما طعم تلخی در دهان‌تان به جا می‌گذارد. این اثر پست‌مدرن و پست‌اگزیستانسیال و چند پست- دیگر، ژانر کارآگاهی را با آن هم‌زادها و اشاره‌هایش به دن‌کیشوت و هاوتورن و تورو و دیگران، جایگاهی دیگر می‌بخشد؛ انگار دیگر مهم نیست «چه کسی فلان کار را کرده» بلکه مهم این است که «چه کسی دارد می‌پرسید که چه کسی فلان کار را کرده.» و این هنر آستر است. شخصیت‌های ارواح اسم ندارند، رنگ دارند و حتی در همین رنگ‌ها، خواننده به دنبالِ سرنخی برای گم‌شدن در ذهنِ نویسنده می‌گردد. وقتی خواننده‌ی سینه‌چاک این ژانر کتاب سه‌گانه‌ی نیویورک آستر را برمی‌دارد، وقتی قدم به دنیای او می‌گذارد و در پشت‌سرش بسته می‌شود، سرنخ‌های فیزیکی جای‌شان را به سرنخ‌های متافیزیکی می‌دهند. آقای آستر دست به کار تحریکِ روحِ ماجراجوی خواننده‌اش می‌شود؛ دیگر مهم نیست کار خلاف از چه کسی سر زده، سوال اصلی درباره‌ی ماهیتِ خود است.

شهر شیشه‌ای و ارواح سرشار است از اشاره‌های پیدا و پنهانِ آستر به مفاهیمی هم‌چون انزوا (خب طبیعی است، کتاب مهم قبلی‌اش، اختراع انزوا بوده) و به‌تصویر کشیدن ارواحی سرگردان و گم‌گشته، هویت‌های رو به اضمحلال و تنهایی شخصیت‌ها. اتاق دربسته اما انگار جهشی رو به جلوست و اگر دو کتاب دیگر را خوانده باشید، بهتر می‌توانید با آن ارتباط برقرار کنید. اتاق دربسته تنها اثر این سه‌گانه با راوی اول شخص است و حاشیه‌روی‌های فلسفی‌اش دیگر گوش‌خراش که نیستند هیچ، انگار از عمق جان برخاسته‌اند و سویه‌ای انسانی‌تر به خود گرفته‌اند. راویِ بی‌نامِ اتاق‌دربسته دیگر کارآگاه نیست، زندگی‌نامه‌نویس است، صبرکنید؛ این‌دو در اساس فرق چندانی با هم ندارند، هر دو به دنبال کشف حقیقت‌ها می‌گردند، سرنخ‌ها، جزئیات. کم‌کم انگار خواننده‌ی اثر، در حالِ تعقیب راوی و سوژه‌ای است که نویسنده خلق کرده تا با کمک آن‌ها، هویتِ خود را تعقیب کند.

کتاب سه‌گانه‌ی نیویورک در واقع یک درون‌مایه‌ی اصلی ندارد؛ بلکه به کشفِ تِم‌های فلسفی در بسترِ ژانر کارآگاهی و رمانِ رازآلود می‌پردازد. طبق یکی از فرضیه‌های پرطرفدار فلسفه، خود چیزی نیست جز مجموع داستان‌هایی که ما برای یک بدنِ مشخص تعریف می‌کنیم. همین ایده است که طنین آن را در آثار آستر از جمله‌ سه‌گانه‌ی نیویورک می‌شنویم، نویسنده‌ای که هم شخصیت‌ها و هم خط داستانی‌اش سازه‌های لرزان‌اند، حیرت‌انگیز اما بی‌ثبات، خیال‌انگیز تا حقیقی.