تاریخ فرهنگی بدن و بدنمندی در ایران عصر جدید
نویسنده : زهره روحی
از دهه سی به بعد (سراسر دهه چهل و خصوصاً نیمه اول دهه پنجاه)، بتدریج در قلمرو روزمره، «بدن» ، به یاری فرهنگ سرمایه داری (به منزله فرهنگِ با نفوذ غربی و متکی بر کالا محوری)، چه در جنسیت «زنانه» و چه در جنسیت «مردانه» ، با توسل به رسانههای جمعی (در تمامی سطوح)، به امکان بازنماییهای نوینی دست مییابد و از این راه ، «صورت» های فرهنگیِ جدیدی تولید میگردد که از سوی طبقه متوسط غیرِسنتیِ شهری، مورد استقبال قرار میگیرد…؛ هنگامی که از «صورت های فرهنگی»، صحبت میکنیم، مشخصاً منظورمان «صورت های معنایی و ادراکی» است. صورتهایی برخاسته از هستی اجتماعی و شرایط تاریخی ؛ به عنوان مثال میتوان گفت، در عصر پهلویِ دوم، این «فرهنگ سرمایه داریِ» مبتنی بر بازار و کالامحور است که به نحوهی درک و تفسیر انسان شهریِ طبقه متوسط و غیر سنتی، نسبت به چیستیِ «بدنِ زنانه» و یا «بدن مردانه» و یا «بدن های همجنسگرایان»، معنا میبخشید. همانگونه که در خصوص زنان و یا مردانِ عهد قاجار و یا قبل تر از آن، این مناسبات طبیعی و مبتنی بر سنت و فرهنگ مسلط بود که به درک از بدنِ هر کدام از جنسیتها (زن ، مرد و یا همجنس گرایان ) و نحوه برخورد با آنها معنا میبخشید. درک و فهمی که مبتنی بر شرایط تاریخی ، اجتماعی و فرهنگی آن دورهها بود.
از مقایسه این دو مورد تاریخی، دو موضوع روشن میشود: در وهله اول مشخص میگردد که« بدن» به لحاظ وجودی، معنایی برای خود ، یعنی «چیزی برای خود» ندارد و نمیتواند «ذات مند» باشد؛ بلکه بر عکس در هر جامعه، مکان ، زمان و مقطع تاریخی ای که قرار گیرد، معنا و نحوه درک آنرا ، فرهنگ مسلط بر آن جامعه است که تعیین میکند. چه از حیث زیبا شناختی و یا کارکردهای بوروکراتیک و یا حتی لذتهای جنسی و یا … ؛ و در وهله دوم که تأکیدی است هستی شناسانه بر مسئله اول، از «بی بنیادیِ وجود ـ در ـ جهان » خبر می دهد. جالب ترین مثال در خصوص این «وجودِ بی بنیاد» ، که تنها می تواند از راه هستی اجتماعی و انضمامی به معنا راه یابد، مطالعه موریس لینهارت در خصوص «بدن» در جامعه جماعتی «کاتاکی» است.
وی در مطالعاتش از جامعه «کاتاکی»، مورد بسیار جالبی از «برساختگی فرهنگی بدن» را نشان میدهد که به دلیل «هستی جماعتیِ» درآمیخته با «طبیعت گیاهی» اش ، اندامهای بدن و اصلاً کلیت بدن ، را به همان نامهایی مینامیدند که به لحاظ فرهنگی، برسازنده ماهیتِ «وجودِ گیاهیِ» این جامعه «جماعتی» بود . در چنین وضعیتی، به قول لو بروتون «امر گیاهی و امر زنده ی انسانی در رابطه ای قرار می گیرند که به بسیاری از خصوصیات جامعه کاتاکی حیات میبخشند» ( ۳۹)؛ هر چند که باید توجه کرد، خودِ کاتاکی ها، اصلا نمیتوانستند درکی از این یگانه سازی (بین «امر زنده انسانیِ» خود با «امر گیاهیِ» خود)، داشته باشند. وضعیتی که بنا بر اساس درک ما مبتنی بر فاصله و جدا بودگی است.
اکنون ، فرهنگ جدید مبتنی بر معیارهای غربی و شاخص های زیبایی بدن بود که چگونگی و تناسب اندامهای زنانه و مردانه ، و نحوه آرایش مو و پوشاک (کفش و لباس ) را در قلمرو عمومی رقم میزد. و از راه مستقیمِ سینمای غرب به قلمرو روزمره ایران وارد می گردید . بنابراین در غیاب ماهواره ها و جهان دیجیتالی و شبکه های اجتماعی ، و اینستاگرامی و … ، این «سینما»ی عموماً تجاری غربی بود که عرصه ذهن و فرهنگ غربی را در کشورهای وابسته به دولت آمریکا، تصرف کرده و همگی را بطور یکسان مدیریت می کرد؛ تا جایی که نسبتاً بتواند به نوعی «فرهنگ سازیِ استعماریِ جهان شمول» دست یابد. دقت شود، مسئله اصلا بر سر نفی این جریان فرهنگی نیست، همانگونه که در کار تأییدش نیستیم؛ مسئله صرفا بررسیِ «وضعیت هستی شناسانه» فرهنگ معاصر ایران در دوره ای خاص است. وضعیتی که باعث آشکار شدنِ ساختار قدرت زده بوروکراتیکی میشود که باز هم بدون حضور دموکراتیک شوراهای مردمی ، اقدام به فرهنگ سازی میکند؛ و به همین دلیل هم ناگزیر میگردد به سانسور و توقیف هر گونه اطلاعاتی روی آورد که به نقد «سرنمون های استعماریِ فرهنگ غرب» میپردازند... -زهره روحی
مشخصات کتاب تاریخ فرهنگی بدن و بدنمندی در ایران عصر جدید
مشخصات | |
---|---|
شناسنامه کتاب | |
عنوان : | تاریخ فرهنگی بدن و بدنمندی در ایران عصر جدید |
ناشر : | انسان شناسی |
نویسنده : | زهره روحی |
نوبت چاپ : | اول |
تاریخ انتشار : | 1400 |
نوع جلد و قطع : | شومیز - رقعی |
تعداد صفحات : | 195 |
شابک : | 9786229780909 |
وزن (گرم) : | 195 |
- رمان ، داستان کوتاه
- زبان اصلی
- شعر
- تاریخ،فلسفه،سیاست
- ادبیات،نقد ادبی،زبان شناسی
- قرآن،دین،دین پژوهی
- هنر،موسیقی،معماری،عکاسی
- سینما، تئاتر
- فرهنگ و واژه نامه
- روانشناسی،علوماجتماعی،تربیتی
- اقتصاد،مدیریت،حقوق
- کودک و نوجوان
- خانواده،سرگرمی،عمومی
- علمی، فنی، آموزشی
- پزشکی،بهداشت،ورزشی
- لوح فشرده (CD , DVD)
- نشریات
- نقشه،اطلس،جغرافی
- کتابهای 50 درصد تخفیف