(سازندگان جهان ایرانی - اسلامی12)

نویسنده : سونیل شارما

   ترجمه : شهروز خنجری

کتاب امیرخسرو دهلوی جلد دوازدهم از مجموعه ی سازندگان جهان ایرانی- اسلامی است که به قلم سونیل شارما و با ترجمه شهروز خنجری از سوی انتشارات نامک به چاپ رسیده است.

این کتاب پیرامون شاعر، نویسنده و موسیقی دان صوفی مسلک هندی تبار که با شعر و ادبیات ایرانی نیز پیوندی داشت و آثاری بدیع و دلنواز را در این عرصه به جای گذاشت نگارش شده است و از زندگی و زمانه ی او و تاثیری که بر فرهنگ و زبان جنوب آسیا برجای نهاد حکایت دارد؛ امیرخسرو دهلوی مردی است که در اثر حاضر از او سخن به میان آمده، یکی از بزرگترین شاعران پارسی کهن که آن طور که شایسته است به او پرداخته نشده، کسی که نه تنها در دوران قدیم شاعری سرشناس بوده بلکه با گذشت سال های بسیار، در عصر حاضر نیز اشعارش در جوامعی پارسی زبان خوانده و شنیده می شود.

گزیده ای از کتاب :

از آخرین سروده امیرخسرو که موضوع تاریخی دارد، یعنی مثنوی تغلق نامه، پیش از این ذکری رفت و گفته شد که این اثر به بخشی نازل از تاریخ دهلی می پردازد که تنها قابل قیاس با روزگار فساد و خشونت در رم باستان است. کتاب شرح تلاش های قهرمانانه غیاث الدین تغلق برای بازپس گیری تاج و تخت دهلی از خسروخان غاصب است؛ کسی که مبارک شاه را کنار زده و به مدت چند ماه حکم رانده بود. بسیاری از پژوهشگران بر این کتاب و دیگر آثاری که در این گونه ادبی سروده شده اند، خرده گرفته اند که این گفته ها پر از تملق و به دور از صداقت است، چه اگر خسروخان غیاث الدین را شکست داده بود و پیروزمندانه پادشاه مانده بود، امیرخسرو در وصف وی مدیحه ای حماسی می پرداخت. باید در ذهن داشت که شاعران درباری در ازای ستودن ممدوحان خود صله می گرفتند. اگر شاعر چیره دست، در ممدوح خویش، صفات بارز و ممیزی را نمی دید، به زبان اندرز، رفتارهای برازنده یک حاکم یا شاهزاده مسلمان را یادآور می شد و تصویری آرمانی از اوضاع خلق می کرد تا سرمشقی مناسب فراهم کرده باشد. قصیده و مدیحه بدین منظور سروده نمی شد که تصویری واضح و صادق از اندیشه و احساس شاعر به دست دهد؛ حقیقت احساس وی را باید در بخش های اخلاقی داستان ملاحظه کرد.

سروده های تاریخی امیرخسرو، برای هرکس که می خواست از آنها نسخه برداری کند، مجموعه ای عظیم از شعر می بود که استنساخ آن سخت دشوار می نمود، و البته همه اینها، تنها یک بخش از کلیات آثار امیرخسرو را شامل می شد. خواننده معاصر، خودانگیخته و بی درنگ از کیفیت آثار نویسنده ای چنین پرگو می پرسد لیکن برای دادگری در چنین قضاوتی باید خصایص فردی را نیز در نظر گرفت. حقیقتی است که حتی در روزگار پیشینی، ادبا در مواجهه با این کلیات حجیم دچار مشکل می شدند.