نویسنده : محمدمهدی الشریف

در فلسفه حقوق، نظم و عدالت دو ارزش والا و نخستین است که همه بحث ها و گفتگوها را در سایه خود دارد. این سیطره به ویژه در مقام تفسير قانون، یعنی در مرکز علم حقوق؛ محسوس تر است. این دو ارزش با هم تعارض ندارد ولی گاه در تزاحمند و همین تزاحم اندیشمندان را به دو گروه مخالف تبدیل کرده است: آرمان گرایان جانب عدالت را گرفته اند و قانون مخالف آن را صورت بی روح و کم اثر می بینند. در سوی مخالف پیروان حقوق تحققی به ویژه شاخه دولتی آن، نظم را ارزش بنیادین ساخته اند و قدرت دولت با گروه های اجتماعی را ضامن و معیار قانون می شمارند. هر یک از این دو گروه دلایل منطقی خود را دارند و سالیان دراز است که در ستیزند. ولی از برخورد این دو گروه، همنهاد تازه ای بروز کرده است که پیروانش زیاده طلب تر از دیگرانند و هر دو ارزش نظم و عدل را با هم می خواهند و در تلاش کاستن از اختلاف ها و جمع مصلحت ها هستند و به جدایی و تقابل نمی اندیشند. می خواهند ندای وجدان عدالتخواه را انگیزه حرکت فکر سازند اما این حرکت را لجام گسیخته و آزاد رها نمی سازند، مسیر آن را به چارچوب نظام حقوقی هدایت می کنند. داعیه بلند این گروه آنان را در سنگلاخ دشوارتری می اندازد. خواهان نظم و عدل باید بداند که بر روی تار مویی همانند پل صراط است: اندکی لغزش و کژروی به عدالت یا نظم یا هر دو صدمه می زند و نظام حقوقی را دچار آشفتگی می سازد. این جا است که به زبان سعدی باید گفت: طعمه هر مرغکی انجیر نیست.