نویسنده : تیک نات هان

    ترجمه : ع. پاشایی

ذن (Zen) مکتبی در مذهب بودایی است. این مکتب که در چین پدید آمده است، بر تفکر لحظه به لحظه و ژرف‌نگری به ماهیت اشیا اشاره می‌کند. ذن را می‌توان به این صورت تعریف کرد: 

یک نوع مراقبه‌ یا مدتیشن که در چهار سطح انجام می‌شود: 

سطح اول، مشاهده محیط اطراف است. مشاهده‌ای که تمام صداها، بوها، نورها و احساس سرما و گرما را شامل می‌شود می‌تواند حتی نشستن، خوابیدن یا آرام گرفتن در یک محیط و در طبیعت نیز باشد. در سطح دوم به آرام کردن ذهن و دور کردن آن از تمام پریشانی‌ها می‌پردازیم. برای این کار لازم است با افکار و اندیشه‌هایمان مبارزه نکنیم و برایش نام (مثلا زشت یا زیبا) انتخاب نکنیم. در سطح سوم بر جسم تمرکز می‌کنیم؛ تک تک نقاط بدن. برای اینکار لازم است تا به آرامش برسیم. بخش‌های مختلف بدنمان را از سر تا انگشتان پا، آرام کنیم. با کمک انبساط عضلات می‌توانیم این کار را انجام دهیم. 

سطح چهارم نیز بر تنفس تمرکز می‌کند: در این سطح شاهد ریتم و آهنگ طبیعی نفس کشیدن هستیم. برای رسیدن به این مرحله باید این کارها را به این ترتیب انجام دهیم: ۴ ثانیه نفس کشیدن ۴ ثانیه حبس ۴ ثانیه بازدم ۴ ثانیه خنثی.

استادان ذن، مجموعه‌ای از گفتگوها، پرسش‌ها و بیانات را گردآوری می‌کنند، آن را با شاگردان خود درمیان می‌گذارند و از این طریق پیشرفت آنان را بررسی می‌کنند. به مجموعه این متون، کوآن گفته می‌شود.

تیک نات هان در کتاب کلیدهای ذن، مجموعه‌ای از نکات کلیدی و اساسی را که لازم است برای شناخت و پیروی از این مکتب بدانیم و به کار بندیم، به مخاطبانش معرفی کرده است.