(انسان‌شناسی)

نویسنده : منیژه مقصودی 

این کتاب از جمله منابع معدود فارسی است که پیرامون یکی از کلیدی ترین رشته های انسان شناسی یعنی انسان شناسی خانواده و خویشاوندی نگارش شده و با طرح پرسش های گوناگون در صدد شناساندن این مبحث از علوم انسانی است. دکتر مقصودی در صدد معرفی و طرح مسائل موجود در این حوزه و در پی ایجاد زمینه ای برای پرداختن عمیق تر بر موضوعات گوناگون مربوط به مبحث یاد شده اثر پیش رو را که از سال ها تدریس او حاصل شده پدید آورده است. در حقیقت شناخت خانواده راه را برای شناخت ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه می گشاید و بدون کسب آگاهی در این زمینه، شناخت جامعه ناممکن است. اثر پیش رو می تواند برای دانشجویان مطالعات خانواده و همه رشته های علوم انسانی کارآمد و هم چنین برای پژوهشگران این حوزه قابل اعتنا باشد.

گزیده ای از کتاب :

در اروپا، یک مرد و یک زن، از طریق توافق ساده با پدر و مادر یک کودک و با شرکت در مراسمی مذهبی، پدرخوانده و مادرخوانده کودک می شوند. در این حالت کودک در نزد پدر و  مادر خونی خود می ماند؛ اما در صورتی که در اثر بیماری و حادثه ای ناگهانی هردوی آن ها فوت کردند، آن وقت کودک به خانه پدرخوانده یا مادرخوانده خود منتقل می شود و اینان سرپرستی کودک را برعهده می گیرند. رسم فرزندخواندگی با اهداف و به شکل های گوناگون در قالب جوامع دیده شده است. اشکال خیلی واقعی تر و ملموس تر آن این گونه است که یک خانواده که فرزندی ندارد و خواهان فرزند یا فرزندان بیشتری هستند، از روی ضرورت های انسانی، کودک یا کودکانی را به نام فرزند در زندگی خود می پذیرند و با آن ها مانند فرزندان خونی خود رفتار می کنند. این کودکان، بیشتر کودکانی هستند که پدر و مادر خود را از دست داده اند؛ اما در مواردی نیز پدر و مادر به علت تهی دستی امکان نگهداری از فرزند یا تعدادی از فرزندان خود را ندارند. در این صورت آن ها را رها می کنند و یا با توافق به دست خانواده ای می سپارند که آن ها را مانند فرزندان خود بزرگ کنند.

در جوامع قبیله ای، پذیرش یا واگذاری فرزند، گاه به صورت یک سنت و فرهنگ عمل می کند. برای نمونه: در میان ترکمن ها رسم است که اگر کسی صاحب پسر نشود، برادر او که پسران متعدد دارد، یکی از پسران خود را به برادرش اهدا کند. به طور کلی رسم بر این بوده که فرزند از خویشان هم تبار گرفته شود؛ یعنی خویشاوندانی که متعلق به یک تیره یا طایفه باشند. قابل تاکید است که پذیرش فرزند پسر از تیره ها و طوایف دیگر هم مرسوم بوده، ولی همواره اولویت با خویشان نزدیک است. در هر دو صورت، فرزند گرفته شده، حق و حقوق اجتماعی دقیق و مشخصی دارد.