نویسنده : نادیا معقولی

کتاب حاضر نمایانگر دیدگاه و نوع نگاه شاعران و نویسندگان از دوران بعد از اسلام تا قرن معاصر و قبل از انقلاب اسلامی به پدیده ی مرگ است. مطالعه ای که با رجوع و تحلیل آثار هر نویسنده و شاعر که در آن به موضوع مرگ پرداخته شده است، صورت می گیرد.

گزیده ای از کتاب :

خیام بزرگ ترین نماینده بدبینی نسبت به مرگ و جهان دیگر و روز رستاخیز است و طبیعی است که دیدگاه او باید تا حد زیادی متاثر از اوضاع اجتماعی و سیاسی دورانش باشد. «دوره ای که از یک سو پادشاهان سلجوقی در هم پیمانی و همسویی با خلیفگان عرب عباسی با زور نیزه و شمشیر و ضرب زوبین مذهب فقهی حنفی و شافعی و کلام اشعری را ترویج می کردند و از دیگر سوی اسماعیلیان که خود نماینده روشنگری و روشنفکری بودند در منجلاب جزمیت جمود اندیشی گرفتار آمده بودند با این همه خود را مدعی رواج عقل گرایی و خردورزی می دانستند. خیام برای حمله به این هر دو گروه که جامعه را به رکود و جمود و جزم اندیشی کشانده اند، به باورهای آنان یورش می برد و از اساس پندارهای ایشان را نادرست و تهی مایه می انگارد. کاری که بعدها حافظ نیز با لحنی پرشورتر اما با ابهام و ایهام بیشتر بازمی گوید. در نیشابور یعنی زادگاه و زیست جای خیام در این دوران سخت گیری و تعصب در اوج است و به پیروان فلسفه و عرفان با دید زندقه و کفر و نامسلمانی نگریسته می شود. اندک زمانی پس از خیام است که محمد غزالی کتاب “تهافت الفلاسفه” را می نویسد و در این با سلاح دیالکتیک عقلی به نبرد با مسلمات فیلسوفان می رود و واپسین ضربه را بر علوم عقلی وارد می کند.»

خیام شاعری مرگ اندیش است و در تمامی اشعار او به صورتی مدام اندیشه مرگ در اشکال مختلف تکرار می شود و درواقع اساس جهان بینی کلی او را نمایش می دهد.