(چنگیز ،تارابی ،خوارزمشاه ،حسن صباح)

(همراه با معنی واژه‌ها و شرح جمله‌های دشوار و برخی نکته‌های دستوری و ادبی)

  نویسنده : عطا ملک‌بن‌محمد جوینی

به کوشش : خلیل خطیب‌رهبر

تاريخ جهانگشاي جويني، تاليف «علاء‌الدين عطا ملک‌بن محمد»، از رجال و مورخان ايراني در قرن 7 هجري قمري است. عطاملک در 623 هجري متولد شد. از جواني، قبل از آن که به سن بيست سالگي برسد، وارد کارهاي ديواني شد و به خدمت امير ارغون خان (حکمران خراسان) پيوست و دوبار همراه وي به مغولستان سفر کرد. عطاملک در سال 654 هجري که هولاگر خان به خراسان آمد، به خدمت او درآمد و در جنگ‌هاي او با اسماعيليان الموت و خليفه عباسي در بغداد شرکت کرد. در سال 657 هجري به حکومت عراق عرب و خوزستان منصوب شد و بيش از 20 سال در آن سمت باقي ماند اما عاقبت در عهد اباقاخان خود و بردارش شمس‌الدين به سعايت مجدالملک يزدي دستگير و زنداني شدند. چون تگودار به سلطنت رسيد، عطاملک از زندان رهايي يافت (681 ه.ق)، ولي اندکي بعد در اران درگذشت و در تبريز به خاک سپرده شد. «تسليه‌الاخوان» (رساله‌اي به فارسي در شرح آن چه در ايام اباقاخان بر او گذشته بود) و «تاريخ جهانگشاي» از آثار اوست. تاريخ جهانگشاي، نثري منشيانه دارد و از مراجع معتبر تاريخ مغول است و مطالبي در آن آمده که در منابع ديگر به دست نمي‌آيد. مورخاني چون وصاف الحضره، خواجه رشيدالدين فضل‌الله، ابن‌العبري، ابن الطقطقي، شهاب‌الدين احمدبن يحيي کاتب دمشقي، حمدالله مستوفي و خواندمير و ميرخواند
مطالبي از او نقل و اقتباس کرده‌اند…
نسخه‌اى است كامل و واصحّ و اقدم نسخ جهانگشاى محفوظه در كتابخانه ملّى پاريس و نسخه اساس است يعنى بناى طبع كتاب بر اين نسخه است بالأصالة، اين نسخه به قطع نيم ورقىِ بزرگ و بخطّ نَسْح خواناى خوب و مشتمل است بر 174 ورق كه  348 صفحه باشد هر صفحه‌اى 27 سطر، تاريخ كتابت اين نسخه در چهارم ذى‌الحجّه سنه  689 است يعنى فقط هشت سال (هشت سال تمام بدون يك روز كم و زياد) بعد از وفات مصنّف كه در چهارم ذى‌الحجّه سنه 681 واقع شد.