نویسنده : رضاعلی نوروزی و ...

هوش به‌عنوان یکی از عوامل مهم در یادگیری و سازش انسان با محیط همواره مورد توجه روان‌شناسان و دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت بوده است. با وجود این، در طول تاریخ تعریف‌های متعددی از هوش ارائه شده و نگرش‌های گوناگونی در مورد آن وجود داشته است. قدیمی‌ترین دیدگاه‌ها در این زمینه، هوش را نوعی توانایی کلی ذهنی می‌دانند که بیشتر به تفکر انتزاعی و توانایی‌های شناختی افراد مربوط است. نظریه‌پردازان در سال‌های اخیر، این تعریف را زیر سؤال برده‌اند و با پیوند زدن بین هوش و هیجانات مفهوم جدیدی از هوش را مطرح کرده‌اند که در تبیین موفقیت‌های افراد در طول زندگی، کارسازتر بوده است. این مفهوم که از آن به‌عنوان هوش هیجانی یاد می‌شود، خیلی زود توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. هوش هیجانی عبارت است از مجموعه توانایی‌ها و مهارت‌های غیرشناختی که بر مؤلفه‌هایی چون خودآگاهی هیجانی، ابراز وجود، عزت‌ِ نفس، خلاقیت، همدلی، استقلال، مسؤولیت‌پذیری اجتماعی، روابط بین‌ِ فردی، واقع‌گرایی، انعطاف‌پذیری، حلِ مسأله و تحمل فشار روانی تأکید دارد. بر مبنای این مؤلفه‌ها انتظار می‌رود با تقویت هوش هیجانی، فرد از توانمندی‌هایی برخوردار شود که به وی قدرت سازش بالایی در رویارویی با وقایع مثبت و منفی زندگی بدهد. چنین فردی قادر است با برقراری روابط درست و منطقی با خود و دیگران به زندگی خود نظم و ثبات ببخشد و بیش از سایر افراد به موفقیت نائل شود. آنچه در مورد هوش هیجانی امیدبخش است، اکتسابی بودن آن است. برخلاف تصور سنتی از هوش، به‌عنوان امری ذاتی و ثابت، هوش هیجانی در طول زندگی قابل بهبود و ارتقاء است، البته به شرط آنکه بستر و زمینه مناسب برای آن فراهم باشد. این نکته اهمیت و ضرورت برنامه‌ریزی برای پرورش این نوع هوش را روشن می‌سازد. به ویژه آنکه با پرورش هوش هیجانی در دوران کودکی، می‌توان در آینده شهروندانی با قابلیت‌های فردی و اجتماعی بالا به جامعه تحویل داد که در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی خود از موفقیت قابل ملاحظه‌ای برخوردارند. چنین شهروندانی، با تکیه بر قابلیت‌های خود، جامعه‌ای مبتنی بر احترام متقابل می‌سازند و برای رفع نیازها و حل مسائل گوناگون به‌منظور تحقق اهداف والای دینی و ملی تلاشی خلاقانه دارند. در این کتاب، با توجه به اهمیت پرورش هوش هیجانی در کودکان به‌منظور زمینه‌سازی برای موفقیت آنها در زندگی فردی و اجتماعی از یک‌سو و نقش بازی به‌عنوان ابزاری جذاب و مؤثر در یادگیری و رشد و پیشرفت از سوی دیگر، مجموعه‌ای از بازی‌ها طراحی شده است که می‌توان از آنها در پرورش ابعاد مختلف هوش هیجانی در کودکان پیش‌دبستانی و بالاتر بهره گرفت.