نویسنده : جان لاک

    ترجمه : محمد میرشکاک

این کتاب ترجمه On Toleration اثر فیلسوف انگلیسی جان لاک است. باید به پنج نکته اشاره کنم که به نظرم دانستن آن‌ها پیش از مطالعه­ ی این رساله ضروری است البته در کنار سخنان حکیمی همچون جان لاک، جای روده درازی من نیست، پس سعی خواهم کرد تا جای ممکن خلاصه بنویسم.

نکته­ ی اول، جان لاک کیست و در کدام فضای تاریخی این اثر را نوشته است؟ شناخت اجمالی مولف و بستر تاریخی اثر به فهم محتوا و اهمیت آن کمک می‌کند. اما به جای ارائه‌ی زندگی نامه­ی مفصّلی از جان لاک، که دیگران نوشته‌اند و در دنیای اطلاعات به سادگی در دسترس است، به نکاتی که ربط مستقیمی با متن دارند اکتفا خواهم کرد.

نکته­ ی دوم، رواداری چیست؟ باید معنای این اصطلاح را روشن کنم و بگویم معادل چه واژه‌ای قرار داده شده است. همچنین در این قسمت سعی خواهم کرد بدون اینکه از لطف اثر کاسته ­شود خلاصه‌ای از استدلال جان لاک ارائه دهم تا برای آن دسته از خوانندگان که با فضای فلسفه­ ی سیاسی آشنایی کمتری دارند حین مطالعه­ ی متن همچون یک راهنما باشد.

نکته­ ی سوم، بنا به رسم و اصول اخلاقی ترجمه، باید گفت که اثر چگونه ترجمه شده است. باید به ترجمه‌های قبلی آن اشاره کنم و بگویم تفاوت ترجمه بنده با آن‌ها چیست. همچنین با توجه به نسخه‌های متعددی که از این کتاب وجود دارد، باید اندکی درباره‌ی این مسئله حرف بزنیم که از کدام نسخه‌ها استفاده شده است. چهارم، نکاتی درباره‌ی پاورقی‌ها و حروف چینی اثر هست که باید توضیح دهم تا هنگام مطالعه­ ی آن­ها مشکلی پیش نیاید. نکته­ ی پنجم، چرا این رساله را بخوانیم؟ باید بگویم «رساله‌ای درباره­ی رواداری» چه اهمیتی دارد، هدف از ترجمه­ی آن چه بوده است و از خواننده چه توقعی دارم.

استدلال اصلی جان لاک در مورد هر دینی صدق می‌کند زیرا استدلال او بر اساس ماهیت ذهن بشر و ماهیت پرستش به صورت کلی است نه بر اساس ویژگی خاصی در دینی خاص. بعد از مطالعه‌ی این اثر برای خواننده روشن خواهد بود که در صورت قبول هریک از ادیان ابراهیمی، انکار رواداری برابر با کفر خواهد بود. جان لاک در این رساله هم‌عصران و صاحبان قدرت زمانه‌ی خود را مخاطب قرار داده است که اغلب مسیحی بودند، پس مسئله‌ی رواداری را با اشاره به مسیحیت طرح می‌کند. اما از آنجایی که مخاطب این ترجمه از رساله، فارسی زبان مرتبط با سنت و فرهنگ اسلامی هستند، ممکن بود عده‌ای سخنان جان لاک را با این ادعا نادیده بگیرند که این کتاب درمورد رواداری در مسیحیت نوشته شده است پس ربطی به اسلام ندارد. از این رو در نقاطی از متن، آن‌چه از حدیث و قرآن را که با سخن لاک مطابق بود به صورت پاورقی ضمیمه کردم تا پیشاپیش دفع دخل مقدر کرده و ایشان را به سکوت وادارم. در صورتی که امکانی برای چاپ‌های بعدی فراهم شود، آیات و احادیث بیشتری را ضمیمه رساله خواهم کرد. البته برای انطباق کامل استدلال‌های لاک با سنت اسلامی، صرف نقل احادیت و آیات کفایت نمی‌کند اما این کار مقدمه‌ای برای بازخوانی استدلال او در بستر فرهنگی ماست. امید است که افرادی با تسلّط بیشتر بر متون دین اسلام به این کار همت گمارند.