نویسنده : احمد کسروی

کتاب پیش رو شرحی است کوتاه شده از یک حادثه تاریخی که در زمان ناصرالدین شاه به وقوع پیوست. شرح جنگ میان ایران و انگلیس که در نسخه های تاریخی فارسی نمی توان نوشته ای درخور و قابل استناد پیرامون آن یافت و تنها نسخه ای که می توان از آن بهره جست مربوط به یادداشت های یک یاور فراهانی است که خود در دل یکی از درگیری ها که در خوزستان به وقوع پیوسته حضور داشته است. آن چه در این کتاب جای گرفته بر اساس همین یادداشت هاست و از واقعه ای حکایت دارد که با رسوایی پایان پذیرفت و ایرانیان در نهایت شکست را پذیرفته و عقب نشینی کردند.

گزیده ای از کتاب :

بمباران مجلس شورای ملی از طرف محمدعلی میرزا، تاثیرات عمیق و سرنوشتی به جنبش مشروطیت ایران بخشید.

ظاهرا مقصود نقشه کشی اجرا شد و ضربت به نتیجه مطلوبی رسید. انجمن ها که کانون انقلاب محسوب می شدند، بسته شدند. پیشوایان مشروطه خواهان یا دستگیر یا پنهان شدند و یا فرار کردند و اغلب از طرفداران مشروطه در وحشت و اضطراب افتاده، خودشان را جمع کرده، کناره گیری کردند.

نسیم سنگین و خفه کننده تمام کشور را از طرفی به طرف دیگر فرا گرفت ولی در زیر پرده این سکوت ظاهری و در تحت هراس خوفناک برای مشروطیت روش جدیدی تولید می شد. یک روش که عمیق تر از سابق بود، نقشه های انقلابی کشیده، فعالیت مخفی تاسیس و برای کارهای آتیه افکار و زمینه می گردید. این فعالیت بیش تر در ولایات به وجود می آمد تا پایتخت که ساکت مانده بود.

یک نکته قابل توجه باید در نظر داشت، این است که جنبش مشروطیت ایران چون انقلاب ملل دیگر اگرچه در مرکز شروع شد، ولی از چشمه های ولایات آب می خورد. بیش از همه نمایندگان و پیشوایان ولایات بودند که آتش انقلاب را روشن نگاه می داشتند.

این ها بودند که جد و جهد به افزودن قوه مشروطیت می نمودند و نگهبان مشروطه می شدند.

این ها نیز در نوبه خود تکیه به قوای مشروطه طلبان ولایات می کردند. در ولایات هم مخصوصا قسمت شمال یعنی آذربایجان و گیلان در ردیف اول جا گرفته با فعالیت خود با هم جنبش را تکمیل می کردند. در این دو نقطه بود که نقشه های انقلابی تهیه می شد و از این جاها بود که درخواست های اصلاحی رادیکال بلند می شد.

در اینجاها بود که فرقه ها تاسیس و شعبه های آن ها در نقاط مختلف کشور پخش شدند.

در مسئله تاسیس شعبه، فرقه اولین قدم در گیلان مشاهده شد. در رشت بود که شعبه های تشکیلات تبریز با تاسیسات مستقل پدید می آمدند.