ترجمه : محمود فاضلی‌بیرجندی

نسخه‌ی کهن این نامه به زبان گیزی است و سپس به یونانی و انگلیسی و تازی گردانیده شده است. یوحنا نیکیو، تاریخ‌نگار قطبی و اسقف شهر نیکیو (پشاتی) در دهانه رود نیل و راینیتار نیایشگاه‌های گیپتوس‌بوم زبرین در سال ۶۹۶ ترسایی بود. او این تاریخ‌نامه را نوشته است و اندر آن از آفرینش آدم و افسانه‌های قبطیان اندر باره‌ی آفرینش سخن گفته و پس، سخن از رویدادهای روزگاران آورده تا به چیرگی مسلمانان بر گیپتوس‌بوم رسیده است. تاریخ‌نامه‌ی او نکته‌های گزیده دارد که در جای دیگر نتوان بدان دست یافت. از ارزش‌های ویژه‌ی این ‌نامه آگاهی‌هایی است که از سرزمین پارس داده از روزگار چیرگی آشور تا لشکر کشیدن کمبوجیه به گیپتوس‌بوم و هم دیگر رویدادهای پارس‌بوم تا به فرجام شاهنشاهی ساسانیان. هم از ارج‌های دیگر این نامه گزارش‌هایی است از آغاز سده هفتم ترسایی، در آن برهه مسلمانان به فرماندهی عمروعاص به گیپتوس‌بوم ریختند. یوحنا از کسانی بود که پس از آن رویداد می‌زیستند.
تاریخ‌نامه یوحنا سکوپای نیکیو، تاریخ عمومی دنیاست که آغاز آفرینش تا به زمان صدر اسلام را گزارش کرده است. نویسنده این تاریخ، نامش یوحنا و سکوپای شهر نیکیو در سرزمین قبطیان بوده است، گیپتوس بوم که پس از هجوم عربان به زبان عربی، مصر نامیده شد. از برجسته‌ترین نکات این تاریخ‌نامه یکی داستان آفرینش قبطیان است که گزارش آن چیزی است جز از داستان آفرینش عبریان. دیگر افسانه‌های ترسایان عالم است تا برسد به دوره تاریخی. در آن دوره از جمله، گزارش‌هایی از قوم آشور دارد و حکومت آنان. داستانی ناب از ریشه قوم پارس دارد و تاریخ پارسیان را بازگفته تا به هخامنشیان رسیده است. در این جا گزارشی دست اول از لشکرکشی کمبوجیه به مصر دارد که اکنون با این ترجمه از کتاب، تنها گزارش از آن ماجراست که یک قبطی نوشته و در دست پارسی زبانان قرار داده شد. یوحنا گزارش خودش را از تاریخ به پیش آورده تا به روزگار یورش‌های عرب‌ها به مملکت قبطیان رسیده است. از زدوخوردهای عربان با قبطیان که بر آیین ترسایی بودند گزارش کرده و هم از همدستی برخی قبطیان با مهاجمان خبرها داده است. درست به مانند آنچه بر ایران گذشته است.
این کتاب برگ دیگری است از کوشش‎های محمود فاضلی بیرجندی، دانش‌آموخته‌ی رشته تاریخ برای درآوردن برخی از منابع ناب تاریخ دنیا به زبان فارسی.