(سوانح العشاق شیخ احمد غزالی و لمعات شیخ فخرالدین عراقی)

نویسنده : علی‌محمد صابری

سوانح العشاق اثر احمد غزالی، از رساله‌های به‌نام ادبیات عرفانی کلاسیک ایران است.

احمد غزالی از عارفان و فقیهان سدهٔ پنجم هجری در مذهب شافعی، اهل توس و برادر کوچکتر امام محمد غزالی بود.

احمد غزالی در این کتاب حکایاتی از عشاق معروف مانند لیلی و مجنون و محمود و ایاز آورده و ابعاد مختلف عشق را تبیین کرده‌است. موضوع این کتاب، عشق مطلق یا حقیقت عشق است،‌نه عشق الهی و نه عشق انسانی.

این کتاب از قطعات غنایی و از فصولی متوالی و کوتاه تدوین شده که رابطه استواری میان انها به چشم نمی خورد و روان‌شناسی دقیق و لطیفی در آن به کار رفته‌است.

لَمعات که مهمترین اثر منثور عَراقی است در زمان صحبت صدرالدین قونوی و تحت تأثیر آثار ابن عربی نوشته شده‌است. این کتاب یک دیباچه٬ یک مقدمه و ۲۸ لمعه دارد و موضوع اصلی آن عشق است که عراقی به پیروی از سوانح احمد غزالی و با توجه به آراء ابن عربی ابعاد مختلف آن را تبیین کرده‌است.

عراقی در دیباچه کتاب تصریح می‌کند که لمعات را بر سنن سوانح شیخ احمد غزالی نوشته است.  وقتی لمعات به اتمام رسید و شیخ (عراقی) آن را به صدرالدین قونوی عرضه کرد٬ صدرالدین آن را بوسید و بر دیده نهاد و فرمود: «فخرالدین سِرّ سخن مردان آشکار کردی و لمعات به حقیقت لبّ فصوص است.»