(شعر امروز 34)

نویسنده : علیرضا سپاهی‌لایین

علی‌رضا سپاهی لائین شاعر توانمند خراسانی است، شاعری که در سه دهۀ اخیر از بهترین‌های شعر خراسان بوده و با همه قوت کار خویش، غالباً بدور از چشم رسانه‌ها و محافل شعر سروده است.

سه کتاب «فواره‌ها»، «شرح بت‌پرستی» و «تقویم تنهایی» این شاعر را می‌توان سه‌گانه‌ای دانست که کارنامۀ بیست سال شاعریِ این شاعر پرکار را در خود دارد.

شعرهای این سه کتاب غالباً‌ در قالب غزل است و به واقع باید سپاهی را شاعر غزل دانست. در کتاب «فواره‌ها» نود شعر از سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۸ گرد آمده است، در کتاب «تقویم تنهایی» حدود یکصد شعر از سال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ را می‌خوانیم و در کتاب «شرح بت‌پرستی» نود و پنج شعر از سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ گنجانده شده است.

علی‌رضا سپاهی با همه انزوایی که در سلوک شاعری‌اش داشته است، شاعری است مردمی و این خاصیت از دو جهت در کارش جلوه دارد. یکی از نظر زبان و سبک شعری، که شعرش بسیار روان و برخوردار از خصوصیات زبان محاوره است،چیزی که سپاهی را در واقع می‌توان از پیشگامان آن در شعر نسل انقلاب دانست. دیگر این که شاعر با تعهد و مسئولیت تمام به مسائل اجتماع پیرامون نگریسته و همواره از چیزهایی گفته است که زبان حال گروه‌های وسیعی از مردم است، از مسائل اجتماعی بگیرید، تا احساسات عاشقانه. در شعر سپاهی «وطن» و «مردم» به شکل وسیعی حضور دارند، هم در وجه ملی و هم در وجه مذهبی خویش.

میهنم را دوست دارم، مردمش را نیز هم

در دلم شیراز جا دارد، ری و تبریز هم

کُردم اما پاسدار پارسی‌گویان شعر

شهریارم گاه با ترکان شورانگیز هم

گفتنی است که این گرایش سپاهی به مردم و وطن، یک گرایش کلی نیست که شاعر در آن به ستایش‌های کلی بسنده کند، بلکه او وارد جزئیات مسائل، مشکلات، احساسات و عواطف مردم می‌شود و به این لحاظ در یک دسته‌بندی گسترده‌تر، شعرهای عاشقانه، مذهبی، انتقادی، اجتماعی، با تمرکز روی گروه‌های مختلفی از مردم را در این سه کتاب او می‌توان یافت.

به این‌ها باید افزود طرح‌های روایی بسیاری از شعرهای سپاهی لائین را که گاه با جزئی‌نگری‌ها و توصیف‌های عینی از اوضاع مردم زمانه همراه شده است، در کنار رویکردهای اجتماعی و انتقادآمیزی که باز هم به وجه مردمی این شعرها می‌افزاید:

اگرچه مشکل ما از همین تصورهاست

بیا خیال کنیم عصر دایناسورهاست…

بیا خیال کنیم این زمین زخمی و گِرد

سری شکسته به توفان پاره‌ آجرهاست

(عجب که خشت بنای تمدن از سنگ است

ولی مصیبت ما مردم از تحجّر‌هاست)

بیا خیال کنیم این حیات خواب و خوراک

فقط عنایتی از کهکشان به آخور‌هاست

بیا خیال کنیم این جهان جان و خرد

تمام فلسفه‌اش خلق بی‌تفکرهاست

از نظر صورت هم شعر سپاهی بدایع خاص خود را دارد. به زبان مردم‌گرایانۀ او اشاره کردیم که او در این زمینه از پیشگامان بوده است. در کنار این‌ها به تصویرهای بدیعی هم برمی‌خوریم که غالباً‌ حاصل کشف شاعر از محیط پیرامون است، نه این که از فضای عمومی شعرهای این زمانه برداشته شده باشد.