(قهرمان گستراننده دین بهی یا کشته سریر قدرت؟)

نویسنده : سیامک شیرمردی

در کتاب پیش رو شیرودی با بررسی و کنکاش در دو داستان «گشتاسب و اسفندیار» و «رستم و اسفندیار» که از داستان های شاهنامه ی فردوسی هستند می خواهد چهره ی واقعی و شخصیت اصلی اسفندیار را همانگونه که فردوسی نشان داده است برای خواننده نمایان کند و متغیر بودن شخصیت او در دو کتاب «اوستا» و «شاهنامه» را بازگو کرده و بیان کند، برخلاف آنچه که در اوستا از اسفندیار به عنوان شخصیتی مقدس و دیندار نام برده می شود، فردوسی حکیم با توجه به مقتضیات زمان و حکومت، وی را در شاهنامه شخصیتی قدرت طلب نشان می دهد که برای تحکیم و گسترش قدرت همچون پدرش، پشت دین مخفی شده و از آن بهره برداری می کند.

گزیده ای از کتاب :

گشتاسب چندین هدف در سر می پروراند ابتدا آنکه با دانستن پیشگویی جاماسب اینکه مرگ اسفندیار در زابل و بدست رستم اتفاق خواهد افتاد وی را از پایتخت دور کرده که اگر بدست رستم کشته شد، او توانسته مدعی اصلی تاج و تخت را از بین ببرد و در صورتی که پیشگویی به وقوع نپیوست و رستم تن به بند داد و او را به بند کشیده و به بلخ آورد، این حرکت می تواند هشدار و پیامی به دیگر مدعیان باشد که هرگونه صدای مخالفی محکوم به شکست و غل و زنجیر است.

گشتاسب اسفندیار را خطاب قرار داده و می گوید: رستم نیز همانند کاووس که با فریب اهریمن می خواست با کمک گرفتن از عقاب ها به آسمان برود و یا سیاووش را در کشوری غریب و بیگناه به کشتن داد فریب اهریمن را خورده و از پیمان با ما سرباز زده و به دربار نمی آید و اگر او را دست بسته و در جلو دیدگان سپاهیان و دیگر بزرگان به دربار بیاوری دیگر کسی جرات سرپیچی از ما را نخواهد داشت.

و بار گناه تمرد را به دوش اسفندیار افکنده و می خواهد او را منفعل کند در اینجا اسفندیار با واکنشی بجا پاسخی درخور به او می دهد:

سپهبد بروها  پر از تاب کرد        به شاه جهان گفت زین بازگرد

ترا نیست دستان رستم به کار        همی  راه  جویی  به  اسفندیار

دریغ آیدت جای  شاهی همی         مرا از جهان دورخواهی همی

ترا باد این  تخت و تاج کیان         مراگوشه ای بس بود زین جهان

اسفندیار هوشمندانه می گوید این بهانه ای برای دور کردن من از دربار است؛ ولی از طرفی در رسیدن به تخت هم نمی خواهد ناکام بماند و با شخصیت متزلزلی که همیشه در برخورد با گشتاسب از خود نشان میدهد، نمی تواند بر سخن خویش پافشاری کند بلکه در دام گشتاسب افتاده و تحت فشار روانی گشتاسب سخنان خود را نقض کرده و می گوید :

ولیکن ترا من یکی بنده ام       به فرمان و رایت سرافکنده ام