نویسنده : عبدالحسین زرین‌کوب

این کتاب حاوی نگاهی به ادیبان و شعرا و فلاسفه در برخورد با یک رویداد یا موضوع مشخص است. در هر فصل به یک فرد پرداخته می‌شود. زرین‌کوب این اثر را در بیست فصل نگاشته است. «غزالی و ابن رشد»، «ملاحظاتی در باب شیخ عطار»، «شعر بیدل»، «پروین؛ زنی مردانه در قلمرو شعر و عرفان»، «با مولانای روم»، «امیر خسرو دهلوی»، «در حاشیه‌ی بوستان سعدی»، «ناکجاآباد»، «مصاحبه با تاریخ»، «عبدالرحمان کواکبی»، «اسلام در ایران»، «درباره‌ی روش نقد شعر»، «درباره‌ی تاثیر شعر»، «بنیاد شعر فارسی»، «نهج‌البلاغه و شریف رضی»، «دفتر ایام»، «ادبیات انسانی ـ ادبیات جهانی»، «بحثی در عرفان تطبیقی»، «دفاع سقراط –دفاع از انسان» و «آخرین محاوره‌ی سقراط» عناوین فصل‌های این کتاب هستند. نویسنده در مقدمه‌ی کتاب آورده است: «مجموعه‌ی حاضر بازمانده‌ای از لحظه‌های برق سیر و تندپوی عمریست که بیشتر آن در جستجوها گذشته است و با آن‌که جستجوها نیز همواره موجب نیل به مقصد نشده است، جستجوگر را از لذت شوق و پویه بی‌بهره ننهاده است و اگر وی نیز از آن‌ها احساس ناخرسندی ندارد به‌خاطر همین اجر روحانی است که از اشتغال به آن‌ها حاصل کرده است و با این همه لحظه‌هایی هم بوده است که از خارخار ندامت گه‌گاه مثل شیخ شیراز با خود می‌اندیشیده است: کزین پس دفتر از گفته‌های پریشان بشوید و من بعد پریشان نگوید!».