این مولف از خون‌ریزی بیزار است و خود قادر به آزار موری نیست، ولی وجدان علمی خود را به دنبال خصیصه‌ی روحی خود نمی‌کشاند. وجدان علمی به او حکم می‌کند که تاریخ را چنان‌که هست، ببیند.در پدیده‌های تاریخی«محتوا» باید از «پوسته» جدا کرد. شورش به سود که؟ اعمال قهر؟ قانون به سود که ؟ رومیهای باستانی می‌گفتند: به سود کیست؟ والا شیوه‌ها در ظاهریکسانند.«مصادره» یک شیوه است. به سود جامعه، خوب است به سود جیب شخصی فلان قلدر بد است. ای کاش تاریخ، چنین خارآگین نبود! ای کاش تکامل آن به ملایمت می‌گذشت ولی تاریخ به سخن مارکس دوست دارد باده‌‎ی تکامل را کاسه‌سر شهیدان بیاشامد. چه باید کرد؟ سراپای طبیعت چنین است و هنوز تا انسانی شدن انسان ، انسانی شدن تاریخ و انسانی شدن کیهان راهی بس دراز و دشوار و احیانا خشن و بیرحم در پیش است. هنوز خدایان سرنوشت، قربانی انسانی می‌طلبند و آن هم از میان جوانان، خواه در جنگ‌ها و خواه در انقلاب‌ها.