این کتاب حاصل کار نویسنده از سال ۱۳۵۶ که نخستین اثرش در نقد و عیارسنجی روایت احمد شاملو از دیوان حافظ در نشریهء الفبا انتشار یافت تا امروز بالغ بر ۱۲ کتاب و بیش از ۶۰-۷۰ مقاله است. ذهن و زبان حافظ نخستین کتاب اوست که در چاپ اول (نشرنو، ۱۳۶۱) ۵ فصل و دو پیوست داشت. به مروز زمان به مقالات این کتاب افزوده شده و در چاپ هشتم / ویراست سوم که چاپ حاضر هم عیناً تجدید چاپ آن است کلاً مشتمل بر ۵۱ مقاله است. این کتاب به قول یکی از منتقدان نظر به کثرت مقالات و وسعت دامنهء اشتمالش، به نوعی «دانشنامهء حافظ» است. شرح چند بیت دشوار، و نقد چندین اثر حافظ پژوهانه (از جمله در کوی دوست اثر شاهرخ مسکوب؛ حافظ شیراز، به روایت احمد شاملو، تصحیح استاد سایه و دکتر نیساری، و سهیلی خوانساری از دیوان، و نیز آثار حافظ پژوهانهء شادروان مصطفی رحیمی، داریوش آشوری، دکتر محمد استعلامی و چند تن دیگر) در آن آمده است. بعد از حافظ نامه، این اثر جدی‌ترین و جامع‌ترین اثر حافظ پژوهانهء بهاءالدین خرمشاهی است.