نویسنده : ديويد دايموند

   ترجمه : مصطفى ظفر قهرمانى

دیوید دایموند بیش از سی سال از عمرش را در تئاتر سپری کرده است؛ ابتدا به‌عنوان بازیگر حرفه‌ای و بعد در مقام کارگردان هنریِ گروه تئاترِ خودش با نام هِدلاینز. او به اتفاق گروهش فرم ویژه‌ای از تئاتر سیاسی را به نام تئاتر برای زندگی خلق کرده که به‌شدت متأثر از دو کتاب انقلابی از دو نویسندۀ برزیلی‌تبار است ــ یکی «آموزش سرکوب‌شدگان» اثر پابلو فریره و دیگری «تئاتر سرکوب‌شدگان» اثر آگوستو بوال.

ویژگی منحصربه‌فرد گروه دایموند این است که به جای تولید تئاتر «برای» اجتماعات، تئاتر را «همراه با» اجتماعات خلق می‌کند. این گروه طی صدها پروژه و کارگاه آموزشی از تئاتر برای ایجاد تغییر سیاسی بهره گرفته و اجتماعات را توانمند کرده تا از زبان تئاتر ــ‌کلام، حرکت، ژست و رقص‌ــ برای بیان قصه‌هایشان استفاده کنند، مجاری تازۀ ارتباطی ایجاد نمایند و با مسائل بغرنجی چون نژادپرستی، کلیشه‌‌های جنسیتی، اعتیاد و خشونت کلنجار بروند.

دایموند در این کتاب در مورد ابعاد نظری و عملی «تئاتر برای زندگی» گزارش مبسوط و شیوایی در اختیار ما می‌گذارد. وی در مقام یک مؤلف «علم و تئاتر را در هم می‌تند» و پیوندهای شگفت‌انگیز زیادی را با فهم سیستمی و جدید از زندگی، بر ما آشکار می‌کند.

تجربه‌‌هایی که دایموند شرح می‌دهد به درک عمیق‌‌تری از نیروهای پویش‌زا در اجتماع می‌انجامند و منجر به تغییر در روابط و رفتار می‌شوند. آنها در نهایت اجتماعات را توانمند می‌کنند تا موجب تغییرات سیاسی شوند. او تأکید می‌کند که کارگاه آموزشی «تئاتر برای زندگی» یک کارگاه آموزشی تئاتر است و نه یک جلسۀ گروه درمانی. با وجود این «مانند هر تئاتر خوب دیگری می‌تواند ارزش درمانی هم داشته باشد.»

دیوید دایموند به‌خوبی از نقش غیرمتعارف کارگردان هنری در تئاتر اجتماع‌بنیاد خویش آگاه است. درواقع او حتی از خودش به‌عنوان کارگردان یاد نمی‌کند، در عوض به پیروی از آگوستو بوال، اصطلاح «جوکر» را برای اشاره به موضعش به کار می‌برد. جوکر یادآور دلقکِ دربار قرون وسطایی است که اجازه داشت تشکیلات حاکم را به سخره بگیرد و به‌طرزی بازیگوشانه و سرگرم‌کننده به حقایق ناخوشایند بپردازد. تلخک یا دلقک مظهر نیرویی خلاقانه بود و غالباً همچون یک تردست چندین کار را همزمان انجام می‌داد.

جوکر در «تئاتر برای زندگی» بسیاری از این ویژگی‌‌ها را به نمایش می‌گذارد. به قول دایموند یک پروژۀ «تئاتر برای زندگی» به این دلیل برگذار می‌شود که اجتماعی می‌خواهد به مسائل خاصی بپردازد و برای این کار از جوکر دعوت می‌کند.