(ستیزه‌ها و کشمکش‌های گروه‌های اجتماعی و عناصر سیاسی و مذهبی در سال‌های ۱۳۲۹-۱۳۲۴ هجری قمری)

نویسنده : حسن رستمی

ساختار جامعه ایران عصر قاجار مبتنی بر نظام ایلی و عشایری و فاقد دیوانسالاری گسترده بر اساس نظریه استبداد شرقی بود. در این نظام شیوه کهن آبیاری غیرمتمرکز موجب تقویت متنفذین محلی در مقابل حکومت می شد. اقتصاد و سیاست منطقه خمسه در عصر قاجار به نیروی ایلات و عشایر و سپس روستاییان وابسته بود از اوایل دورهٔ صفوی با توجه به مهاجرت های علمای شیعه از لبنان به ایران شاهد حضور گسترده خاندان های علمی در زنجان هستیم که در دوره های بعد بر تحولات منطقه تأثیر مهمی گذاشتند.