دربارۀ حنیف قریشی 

تا چه میزان از فعالیت‌های فرهنگی کشورهای همسایه یا منطقه خود آگاهیم؟ چه اطلاعی از دنیای داستان و شعر در پاکستان داریم؟ چه قدر شاعران و داستان‌نویسان امروز عراق را می‌شناسیم؟ از هنرمندان ارمنستان چه می‌دانیم؟ چه قدر از آثار ادبی و هنری هم‌زبانان خود در افغانستان و تاجیکستان امروز مطلع هستیم؟ 
 مترجمان روزگار ما ــ که تعدادشان اندک نیست ــ آثار فلان داستان‌نویس درجه دو غربی را که در دوره‌ای کتاب‌هایش پُر فروش شده، فورآً به فارسی ترجمه می‌کنند. گاه برخی ناشران در این عرصه با هم مسابقه می‌دهند و ترجمه‌های منتشر شده اختلاف‌های اندکی دارد، اما هیچ اطلاعی از کارهای فرهنگی و هنری در کشورهای همسایه نداریم؛ راستش رغبتی هم میان ناشران و نشریه‌ها نیست تا کسب اطلاع کنند! 
پاکستان که طی سال‌های متمادی حکومت نیروهای نظامی را دیده و درگیر اختلاف‌های شدید احزاب سیاسی است و این روزها بحران‌های اقتصادی بدی را می‌گذراند؛ آیا غیر از این رو، روی فرهنگی دیگری دارد؟ امروز داستان‌نویسان و شاعران زبان اردو کیستند؟ زبان اردو با سابقة طولانی در اشتراک با زبان فارسی، امروز چه محصول هنری و فرهنگی دارد؟ حقیقت این است که اطلاع دقیقی نداریم و شاعران و داستان‌نویسان مطرح این کشور را نمی‌شناسیم. پاکستان امروز حتماً نویسندگان و شاعران و سینماگران مطرحی دارد که سعی دارند سیمای فرهنگ پاکستان را نشان دهند و رنج و درد خود را بگویند و وجوه زیبای فرهنگ پاکستان را نشان دهند. 
حقیقت این است که بعد از موفقیت نجیب محفوظ و اورحان پاموک در تصاحب جایزة نوبل بود که توجه ما به دنیای فرهنگ و هنر جهان عرب و ترکیه جلب شد. قبل از آن اگر چه ترجمه‌هایی از زبان عربی و ترکی به فارسی منتشر شده بود اما از خیلی از جنبه‌های این فرهنگ بی‌اطلاع بودیم. یعنی وقتی دنیای غرب به آنها مهر تأیید زد ما فهمیدیم که باید بیشتر و دقیق‌تر به دنیای داستان‌نویسی و شعر ترکیه و دنیای عرب نگاه کنیم. این روزها ترجمه از کارهای ترکی رونقی گرفته است و از زبان عربی هم به یُمن تحصیل‌کرده‌های این زبان، آثاری به فارسی درآمده است. با این حال همچنان از سینمای جهان عرب و ترکیه بی‌اطلاع یا کم‌اطلاعیم. از موسیقی آنها نیز کمتر می‌دانیم. اوضاع این ناآشنایی دربارة هند و پاکستان بدتر است. با همة اشتراک‌های فرهنگی با هند از ادبیات و هنر آن بی‌اطلاعیم؛ جز ترجمة چند متن دربارة ادیان و اساطیر هند چیز بیشتری دربارة تمدن هند و به خصوص حال و هوای ادبیات و هنر امروز آن نمی‌دانیم.  
یکی از راه‌های شناخت و درک بهتر فرهنگ‌های دیگر شناخت هنر و ادبیات آن فرهنگ‌هاست. این کار مهم بر عهدة ناشران و نشریه‌هاست. در میانة دهة 1340 سخن ویژه‌نامه‌ای برای ادبیات ویتنام منتشر کرد. راست این است که امروز در شناخت و آشنایی فرهنگ‌های دیگر و به خصوص کشورهای هم‌جوار پیشرفت که نداشته‌ایم پس‌رفت هم کرده‌ایم. این کاهلی اگر چه مرتبط با محدودیت‌های حاکمیت است اما از سهل‌انگاری اهل قلم نیز ناشی می‌شود. این وضعیت و بی‌توجهی ضعف سالیان اهل قلم ماست. در دهة 1330 پس از انتشار چیترا به قلم دکتر فتح‌الله مجتبایی، دکتر عبدالحسین زرین‌کوب در نخستین جمله‌های معرفی این کتاب چنین نوشته است: 
    شهرت و آوازه‌ای را که ادبیات فرنگی در ایران دارد ادبیات شرقی هنوز به دست نیاورده است. کتاب‌خوان‌های ما بسا که تمام آثار بازاری فلان نویسندة درجة سوم فرانسوی یا اطریشی را به زبان فارسی خوانده‌اند اما هنوز نام هیچ‌یک از شاهکارهای ادب ژاپنی یا غربی را نشنیده‌اند. زیباترین آثار خردمندان چینی و دلکش‌ترین افکار گویندگان هندی برما مجهول است، اما بی‌بهاترین و کم‌ارج‌ترین آثار نویسندگان غربی را هر روز در کتاب‌ها و مجله‌ها و سینماها به رخ ما می‌کشند. و این بی‌گمان از عمده‌ترین نقص‌های فرهنگ ماست که باید برای رفع آن چاره جست. 
در فردان این شماره سعی کرده‌ایم که به این نکته توجه کنیم. سخن گفتن از ادبیات پاکستان برای شناخت آداب و رسوم این فرهنگ در جستارها و داستان‌هایی که به قلم پژمان طهرانیان و نیز خانم فریبا اکبری انعکاس یافته است. خانم اکبری داستانی از عصمت چغتایی را از زبان اردو ترجمه کرده است که گوشه‌ای از فرهنگ پاکستان را نشان می‌دهد. همچنین حنیف قریشی از پیچدگی‌های پاکستانی بودن و نیز اختلاف با فرهنگ جدید می‌گوید‌؛ از او در شمارة پیشین نیز متنی منتشر کردیم. امیدوارم این گام کوچک آغاز پیمودن این راه ناهموار باشد.