(دفتر دومِ «جستار ـ عکس مستند اجتماعی)

دبیر مجموعه : آیدین باقری

 عکاس : آیدین باقریی (با جستارهایی از آیدین باقری، حسام سلامت، و مهدی یوسفی)

چشم دوربین چیزها را چنان ضبط می‌کند که از عهده‌ی چشم انسان بیرون است. چشم دوربین حافظه‌ای می‌سازد برای ذخیره‌ی چیزهایی که نادیده مانده یا نادیده گرفته شده یا نادیدنی گشته‌اند. عکاس پرسه‌زنی که در فضاهایی گام برمی‌دارد که محل پرسه زدن اشباحی اند که قرار است از چشم ناظران بشری پنهان مانند زمام آگاهی خویش را به (نا)آگاهیِ ماشینی می‌سپارد که بنای شبح‌نگاری دارد. به این سان، او خاطره‌ای ماشینی‌ـ‌انسانی می‌سازد که نه به سازوکار یادمان سازی تن می‌سپارد نه به منطق خاطره‌های شخصی. این ماشین سرِ آن دارد که ناپدید شونده‌های فرایند تخریب خلاق بی‌امانی را در خود ثبت کند که سوژه‌ی بشری به‌تنهایی از عهده‌ی نگهداشت آنها ناتوان است. عکس‌هایی که این عکاس‌ـ‌پرسه‌زن می‌گیرد عرصه را مهیای تحریر جستارهایی می‌کنند که در برابر تلاش بی‌وقفه‌ی گفتار حاکم برای (آ)رام کردن روح‌های سرکش و شبح‌های سرگردانِِ از یاد رفتگان مقاومت می‌کنند. به این سان، عکس نه مدیومی در خدمت گفتار جامعه‌شناختی نه وسیله‌ای برای مصور ساختن ایده‌های سیاسی بلکه ماشینِ خودفرمانی است برای گشودن باب تازه‌ای در هستی‌شناسیِ محوشده‌ها، و جستارهایی که ضمیمه‌ی عکس‌های این مجموعه شده‌اند هریک کوششی است برای به رشته‌ی کلام کشیدنِ گفتار آن ماشین.

 صالح نجفی
 مترجم متن‌های نظری

گورستان چیست؟ در زمانه ی ما و شاید هر زمانی گورستان پناهگاه خستگانی پرسه‌زن است. گورستان چشم‌انداز هم هست. گورستان منظره است. منظره‌ی شهری و البته طبیعت بی‌جان. مجموعه‌ای ناهمگن از آدم‌ها و اشیا در دل و روی خاک. و سنگ‌قبرها شناسنامه‌هایی‌اند از باشندگانی فقید که به تاریخی اگر دور، اگر نزدیک، روی خاک راه رفته‌اند، زیسته‌اند و اکنون در دل خاک آرمیده‌اند، مرده‌اند و به نشانی‌ای، یادمانی، به مختصات ردیف و قطعه در جغرافیا دفن شده‌اند. و عکس، هر عکسی، گورستان سایه‌ها و روشن‌هاست. عکس‌های آیدین باقری از گورستان ابن‌بابویه به یاد آورنده‌اند. یادآور بعضی نفرات که یادشان زنده نگاه می‌دارد. سایه‌ها و روشن‌های جای خالی کلماتی شناس که ذره‌ذره از جان سنگ کنده شده و مثال گردی، خاکستری، چیزی سوار باد شده و در جای دیگری، خاک دیگری، که نمی‌دانیم کجاست، فرونشسته‌اند تا کی از دل سنگ دیگری کنده شوند و کلمات دیگری سوار باد شوند مکرر. عکس‌های آیدین باقری از گورستان، جای خالی کلمات را می‌نمایانند و سنگ‌قبرها در هر جایی از جاهای این جهان جای خالی آدم‌ها را.

 نجف شکری عکاس