نویسنده : حمیده جوانشیر

   ترجمه : فرهاد دشتکی‌نیا 

حمیده جوانشیر از نخستین فعالان حوزهٔ زنان در قفقاز بوده است و خاطراتش برای شناخت تاریخ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی قره‌باغ، تفلیس، باکو، قره‌داغ و تبریز در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی اهمیتی ویژه دارد.
او در خاطراتش به مقوله‌های مهمی چون نحوهٔ زیست زنان و کودکان در قفقاز و ایران پرداخته که در کتاب‌هایی از این دست اغلب مغفول مانده است.
جنگ‌های خونین منطقهٔ قره‌باغ، سرکوب قیام شیخ محمد خیابانی، انتشار هشت شماره مجلهٔ ملانصرالدین به سردبیری همسرش جلیل محمد‌قلی‌زاده، زندگی شهری تبریز و مسائلی از این دست، از روایاتی است که حمیده خانم ضمن بازگویی خاطراتش به آن‌ها می‌پردازد.