نویسنده : حسن انصاری 

این کتاب مربوط است به مطالعۀ همه‌جانبه‌ای دربارۀ مناسبات فلسفه و کلام در تمدن اسلامی. قسمتی از نتایج این مطالعات در سال‌های گذشته در قالب یادداشت‌ها و مقالاتی در سایت «کاتبان» منتشر شد و هم‌اینک قسمتی از آنها اینجا در کنار سایر مقالات این مجموعه منتشر می‌شود. یکی از این مقالات دربارۀ مکتب تفکیک است که به آخرین تحولات دربارۀ مناسبات کلام و فلسفه می‌‌‌‌‌‌پردازد.
بخشی از مقالات این مجموعه ساختار کتاب‌شناختی دارد و برخی ساختاری تحلیلی. در این میان، بحث از تحولات ادبی در ژانرهای مختلف کلام و فلسفه از نکات مورد توجه در این مجموعه مقالات است. کما اینکه بخشی هم به موضوع ادبیات امامت‌نویسی در میان معتزله و زیدیه اختصاص یافته است و از این رهگذر به مطالعۀ مناسبات میان تشیع و اعتزال پرداخته است؛ موضوعی که در چندین نوشتۀ دیگر این کتاب با رویکردی تاریخی و تحلیلی بررسی شده است. در مقالات متعددی نیز به ادبیات متکلمان معتزلی پرداخته‌ایم و از این رهگذر تلاش شده تا مهم‌ترین مسئله‌ها و موضوعات و همچنین رویکردها و مکاتب مختلف کلامی اهل اعتزال مورد مطالعه قرار گیرد. بخشی هم به ادبیات فلسفی و به‌ویژه مکتب ابن سینا و شاگردان خراسانی او اختصاص یافته است.